تقریری تازه از اندیشه‌ جامعه‌شناختی پی‌یر بوردیو در زمینه‌ تاریخ و عقل

علایق نظری بوردیو در جامعه‌شناسی معاصر که دامنه‌ وسیعی از موضوعات در حوزه‌های مختلف علوم انسانی را پوشش می‌دهد، نشان از تلفیق و ترکیب رهیافت‌های نظری متنوع در آثار این جامعه‌شناس فرانسوی و همچنین اثرپذیری فکری وی از آرای دیگر اندیشمندان پیش از خود دارد. موضوع عقل و تاریخ و ارتباط بین این دو مفهوم، یکی از چالش‌برانگیزترین مباحثی است که پی‌یر بوردیو در بطن نظریات و مباحث خویش بدان پرداخته؛‌ لیکن کمتر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. براین‌اساس، این مقاله در نظر دارد تا با بررسی آرا و اندیشه‌های نظری بوردیو درباره‌ ارتباط میان عقل و تاریخ، با اتخاذ روش پژوهش هرمنوتیک متن‌محور، ضمن دستیابی به تقریری نو از اندیشه‌ بوردیو، به واکاوی خصیصه‌های فکری وی در این زمینه بپردازد. در این راستا متناسب با سوالات پژوهش، ضمن مرور منابع متعدد از بوردیو و شارحان او و بازاندیشی مفاهیم متعلق به وی، ابتدا به بیان برخی از اصلی‌ترین ریشه‌های فکری بوردیو که در قرابت با چشم‌انداز او به موضوع تحقیق قرار دارند، پرداخته شد؛ سپس وجوه بارز اندیشه‌ بوردیو درباره‌ موضوع تحقیق واکاوی شد و چهار وجه اساسی در نظریات وی درباره‌ رابطه‌ میان عقل و تاریخ به‌دست آمد که عبارت‌اند از: رد انگاره‌های ذات‌باورانه درباره‌ تاریخ و عقل؛ رد انگاره‌های عام و جهان‌شمول؛ رد نظریه‌های تکامل تاریخی؛ و مرکزیت‌زدایی از سوژه‌ شناسا در بستر تاریخ.