بازاندیشی جامعه‌شناختی هیات به‌مثابه حوزه‌ عمومی قدسی (مطالعه موردی «هیات ثارالله» زنجان)

آیین سوگواری امام حسین (ع) همواره در تاریخ تحولات اجتماعی و سیاسی جامعه اسلامی نقش بسزایی در جبهه مردمی ایفا کرده و این ناشی از ظرفیت عظیم نهفته در نهضت عاشوراست. بر این ‌اساس این فرضیه به ذهن متبادر می‌شود که هیات به‌عنوان الگوی رایج امروزینِ آیین سوگواری امام حسین(ع) می‌تواند به‌مثابه حوزه عمومی قدسی عمل نماید. ازاین‌رو پژوهش حاضر به چرایی، چیستی و چگونگی هیات به‌مثابه حوزه عمومی قدسی می‌پردازد. این پژوهش از مفهوم «حوزه عمومی» یورگن هابرماس بهره گرفته ‌است. با استفاده از روش «تحلیل مضمون» و ابزار مصاحبه، «هیات ثارالله» زنجان برای نمونه مطالعه و بررسی انتخاب شده است. براساس نتایج تحقیق، در نقطه مقابل «حوزه عمومی غربی»، «حوزه عمومی قدسی» قرار دارد که مبتنی بر عقلانیت وحیانی و ارزش‌های الهی است. مومنان براساس کنش ولایی همراه با مودت و محبت، یکدیگر را به ارزش‌های الهی فرامی‌خوانند. کنش ولایی نه‌تنها عقلانیت، بلکه عاطفه و احساس را نیز دربر می‌گیرد و صرفاً به کنش زبانی اختصاص ندارد، بلکه کنش غیرزبانی را نیز شامل می‌شود. هیات از طریق «کنش زبانی» (یعنی استفاده از ظرفیت مداحی و سخنرانی) و همچنین «کنش غیرزبانی» همچون فعالیت‌های اجتماعی در جهت عدالتخواهی، مطالبه‌گری و محرومیت‌زدایی می‌تواند در شکل‌گیری افکار‌‌‌ عمومی و تاثیرگذاری بر ساختار اجتماعی نقش بسزایی ایفا کند.