تحلیل مفهوم مسئولیت اجتماعی با رویکرد اسلامی (با تاکید بر دیدگاه‌های آیت الله مصباح یزدی)

مسئولیت پذیری اجتماعی، پایه‌ اخلاق اجتماعی است و از عناصر اساسی فرهنگ بومی ما، سرمایه‌ اصلی جریان انقلاب اسلامی و از مفاهیم مهم برنامه‌ توسعه‌ پایدار جهانی و به معنای تعهد درونی و اخلاقی در مقابل جامعه و دیگران است. در این نوشتار با روش توصیفی-تحلیلی و قیاسی به بررسی مفهوم مسئولیت اجتماعی از نگاه اسلامی و ابعاد و ویژگی های آن پرداخته شده و به پرسش های اساسی درباره‌ ماهیت و خاستگاه مسئولیت اجتماعی، گونه‌شناسی و نحوه‌ اعتبار این مفهوم، نحوه‌ صدق بر مصادیق، ارکان و ساخت مفهومی و نهایتاً ارتباط آن با مفاهیم نزدیک، پاسخ داده شده است. چنانکه از تحلیل این مفهوم با استفاده از امکانات فلسفه و معارف اسلامی و با تکیه بر آرای یکی از متفکران برجسته‌ معاصر در این حوزه به‌دست می آید، مفهوم مسئولیت اجتماعی در رویکرد اسلامی، نه صرفاً یک قرارداد اجتماعی و حقوقی، بلکه مفهومی اخلاقی مبتنی بر حقایق و مبادی توحیدی و از سنخ معقولات ثانی فلسفی است که با در نظر گرفتن رابطه‌ سبب و مسببی بین افعال اختیاری انسان و اهداف صحیح جامعه‌ انسانی، با معیار فطرت و شریعت، انتزاع شده است و در امتداد مسئولیت انسان در برابر خدا و خویشتن، دامنه‌ وسیعی در همه‌ حوزه های زندگی اجتماعی با اولویت های خاص خود دارد و حد نصاب آن به عنوان یک ارزش اخلاقی، قصد رضای الهی است. همچنین این مفهوم، مفهومی جامع است که رابطه‌ آن با حقوق اجتماعی رابطه تضایف، و نیکوکاری وجه ایجابی آن است.