ایدئالیسم و نقش آن در تکوین نظریه‌ تکامل اجتماعی ماکس وبر

تغییرات و تحولات جوامع انسانی، واقعیت آشکاری است که از دیرباز مورد توجه اندیشمندان اجتماعی بوده است. در خصوص روند و خط سیر تغییرات جوامع با رویکرد پویاشناسانه، تاکنون سه الگوی تکاملی، دوری و انحطاطی مطرح شده است. الگوی تکاملی مدعی است که همه یا بخش‌های بنیادین یک جامعه در گذر زمان، طی گذار از مراحلی رشد و ترقی می‌کند. نوشتار حاضر درصدد پاسخ به این سوال است که موضع ایدئالیستی ماکس وبر، چه نقشی در تکوین نظریه‌‌ تکامل اجتماعی وی داشته است؟ روش این مطالعه در مقام گردآوری اطلاعات، اسنادی، و در مقام تجزیه و پردازش، توصیفی، تحلیلی و استنباطی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که ایده‌ ذهن‌گرایی (ایدئالیسم) سه نقش در تکوین نظریه‌ تکامل اجتماعی وبر داشته است: اول، تکامل اجتماعی به‌مثابه‌ فرایندی به‌هم‌پیوسته‌ از صیرورت و تطور صورت‌بندی‌های اجتماعی، بستری فراهم می‌سازد که در آن، هم انسان‌ها و هم صورت‌های اجتماعی به درجاتی از پیشرفت و ترقی دست می‌یابند؛ دوم، از میان عوامل متعدد تاثیرگذار بر تکامل اجتماعی، نقش باورها و ارزش‌ها به‌عنوان عوامل غیرمادی، برجسته‌تر از سایر عوامل است؛ سوم، امور انسانی نیز همانند امور طبیعی، مشمول اصل علیت‌اند. بااین‌حال به تفسیر وبر، علیت در امور انسانی امری احتمالی است.