نقش فطرت در تکامل اجتماعی از دیدگاه علامه طباطبائی و شهید مطهری

فهم و تبیین تغییر و پویایی جوامع انسانی همواره مورد توجه اندیشمندان علوم اجتماعی بوده است. پیرامون جهت تغییرات و دگرگونی جوامع و اینکه روند تغییرات جوامع چه سمت‌وسویی دارد، سه دیدگاه کلی تحت عنوان نظریه‌های تکاملی، دوری یا چرخشی و انحطاطی وجود دارد. نظریه‌های تکاملی مبنی بر پیشرفت و ترقی جوامع در طول تاریخ همواره درصدد تبیین هویت، علت، غایت و چگونگی تکامل اجتماعی با توجه به مبانی و پیش‌فرض‌های خود بوده‌اند. در این زمینه، این مقاله درصدد است با تاکید بر دیدگاه تکاملی علامه طباطبائی و شهید مطهری نسبت به تحولات اجتماعی، به بررسی و تبیین هویت، علت، غایت و چگونگی تکامل اجتماعی بپردازد. این پژوهش، از این جهت که بر آثار مکتوب علامه طباطبائی و شهید مطهری تمرکز کرده است، تحقیقی متن‌محور محسوب می‌شود. ازاین‌رو، روش این پژوهش تحلیل محتوای متن می‌باشد. علامه طباطبائی و شهید مطهری، با قرار دادن فطرت کمال‌طلب در کانون توجه خویش، معتقدند تکامل اجتماعی در نسبت با فطرت به‌عنوان امری ثابت و بدون تغییر در طول زمان فهم می‌گردد. فطرت دو نقش عمده در تکامل اجتماعی ایفا می‌کند: اول اینکه، فطرت به‌عنوان عاملی درونی و دینامیکی، علت اصلی تکامل جامعه محسوب می‌گردد. دوم اینکه، فطرت جامعه را هم از جهت ساختاری و هم از جهت ارزشی تکامل می‌بخشد.