درآمدی بر انتقادپذیری تکنولوژی از منظر مارکوزه و فینبرگ

اغلب تلاش‌های مکتب انتقادی فرانکفورت در انتقاد از جامعه جدید و اجزای سازنده‌اش بوده است. می‌توان امتداد این نگاه را در واکنش انتقادی این مکتب، به تلقی بی‌طرفانه از تکنولوژی نیز ردیابی کرد. این مکتب، بر نیازمندی هر نوعی از دانستن به نقادی و اصلاح تاکید می‌ورزد و با همین مبنا، رویارویی انسان با تکنولوژی را نیازمند بینشی انتقادی می‌انگارد و از این منظر، به نقد تکنولوژی ورود می‌کند. این پژوهش، با روش تحلیلی اسنادی به انتقادپذیری تکنولوژی از دیدگاه مارکوزه از دانشمندان مطرح این مکتب و شاگردش فینبرگ پرداخته است. نتایج پژوهش حاکی از وجود اشتراک‌ها و تفاوت‌هایی میان دیدگاه این دو اندیشمند است؛ هر دو اندیشمند رویکرد ابزارانگاری تکنولوژی یعنی جدایی ارزش از دانش و تکنیک و رویکرد جبرانگاری تکنولوژی یعنی نقدناپذیری و عدم امکان تغییر تکنولوژی‌ها را نادرست و تکنولوژی را ارزش‌بار و تغییر‌پذیر می‌دانند. اما در راهبرد تغییر یعنی گسترش هنر به سیاست و دموکراتیزه کردن تکنولوژی، سطح تغییر، مجریان تغییر یعنی طبقات محروم و رنج‌کشیده و یا عموم مردم و میزان امید به تغییر با یکدیگر متفاوتند.