اعتبارسنجی و نقد کارکردهای حدیث «افضل الاعمال احمزها» در منابع فریقین

روایت «افضل الاعمال احمزها» بیانگر پاداش بیشتر برای اعمالی است که با مشقت بیشتری همراه است. این روایت که ابتدا در برخی منابع اهل سنت در قرن دوم نقل شده و به‌تدریج بعضی منابع شیعه نیز آن را ذکر کرده‌اند، اساساً فاقد سند است و در هیچ یک از منابع روایی معتبر و جوامع حدیثی فریقین نقل نشده است. برخی منابع ناقل روایت‌، آن را به ابن عباس منتسب کردند. فارغ از ضعف سندی، این روایت از نظر محتوایی و به‌هنگام عرضه آن بر قرآن، احادیث معتبر و عقل با چالش‌هایی همراه است. قرآن، ملاکِ کیفی «احسن» را مورد تاکید قرار می‌دهد و برخی احادیث معتبر اتخاذ مسیر مشروعی که سهل‌تر است را توصیه می‌کنند. این روایت علیرغم ضعف سندی و قلّت نقل، در منابع کلامی و به‌خصوص فقهی بروز قابل توجهی داشته و به آن مکرراً استناد شده است. در مقابل برخی متکلمین و فقها نقدهایی بر آن وارد ساخته‌اند. این نقدها گاه مستند به روایاتی است که رای فقهی مخالفِ آنچه مستند به روایت مذکور است را تایید می‌کند و گاه تاکید بر این نکتۀ مهم است که وقتی مسیر مشروع و آسان‌تری برای انجام یک عمل وجود دارد، تحمیل دشواری نیازمند دلیل نقلی یا عقلی است و این دلایل وجود ندارد. از طرفی نیت عامل و تاثیری که عمل بر حیات آدمی می‌گذارد ملاک فضیلت عمل است و نباید نادیده گرفته شود. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و با روش توصیفی تحلیلی و رویکردی انتقادی پس از آنکه به نقد سندی و محتوایی روایت مذکور اقدام کرده، با بیان مصادیقی از بهره‌گیری این روایت در دانش‌های مختلف دینی به بررسی و نقد آن پرداخته است.

validation and criticism of the functions of the ḥadīth afḍal a’māl aḥmazuha in the sources of the two sects

the ḥadīth afḍal a’māl aḥmazuha (the best deeds are the hardest) indicates more reward for actions that are associated with more hardship. this ḥadīth, which was first mentioned in some sunni sources in the second century and gradually mentioned by some shia sources, is basically without a chain of transmission and has not been mentioned in any of the reliable narrative sources and ḥadīth societies of the two sects. some sources of the narratives attributed it to ibn abbas. regardless of the weakness of the document, this narrative is accompanied by challenges in terms of content and when presenting it to the qur’an, authentic ḥadīths and reason. the qur’an emphasizes the qualitative criterion of goodness and some authentic ḥadīths recommend adopting the legitimate path which is easier. despite the weakness of documents and the lack of narrators, this ḥadīth has had a significant impact in theological and especially jurisprudential sources and it has been cited repeatedly. on the other hand, some theologians and jurists have criticized it. these criticisms are sometimes based on narratives that confirm the opinion of jurisprudence against what is documented in the said ḥadīth, and sometimes it is important to emphasize this point that when there is a legitimate and easier way to do an action, imposing difficulty requires a narrative or rational reason, and these reasons do not exist. on the other hand, the intention of the agent and the effect that the action has on a person’s life is the criterion of the virtue of the action and should not be ignored. the present research, using library sources and with a descriptive-analytical method and a critical approach, after conducting a documentary and content criticism of the aforementioned ḥadīth, has investigated and criticized it by stating examples of the use of this ḥadīth in various religious sciences.