واکاوی مولفه‌های مناظره حقیقت محور با مخالفان از دیدگاه امام رضا (ع)

مناظره به ‌عنوان یکی از شیوه‌های مرسوم و کارآمد در مواجهه با مخالفان محسوب شده که با اهداف متفاوتی همچون پیروزی بر رقیب و برتری جویی یا تبیین حقیقت صورت می‌گیرد و در فرهنگ اسلامی نیز دارای پیشینه کهن و درخشانی است. در این میان امام رضا(ع) مناظرات فراوانی با پیروان ادیان و مذاهب به هدف تبیین حقیقت داشته‌اند. از نظر ایشان، مناظره به هدف حقیقت‌طلبی دارای مولفه‌های ویژه و برجسته‌ای است. بر این اساس پژوهش پیش رو با روش توصیفی تحلیلی، به بررسی مناظرات امام رضا(ع) با مخالفان خود پرداخته است و می‌کوشد به تبیین مهم‌ترین مولفه‌های مناظره حقیقت محور، از دیدگاه امام رضا(ع) بپردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، این نوع مناظره از دیدگاه امام رضا(ع) دارای چندین مولفه مهم از قبیل: «تسلط به مفاهیم و مبانی مخالفان»، «استفاده از عقل به عنوان فصل مشترک»، «رعایت اصول و ارزشهای اخلاقی»، «مستندگویی و ارجاع به منابع مورد قبول»، «توجه به اصول مسلّم و مشترک»، «فرصت اظهارنظر به رقیب» و «منع از تکفیر مخالف» می‌باشد. بدیهی است توجه به این مولفه‌ها در مناظره، می‌تواند الگوی مطلوب و اسلامی را از مناظره دینی برای هر عصری ترسیم نموده که ترویج این الگو نقش موثری در دفاع از معارف اهل بیت (ع) و شبهه‌زدایی از آنها خواهد داشت.

analyzing the components of the truth-oriented debate with the opponents from imam riḍā's (as) point of view

debate is considered as one of the conventional and efficient ways to face opponents which is done with different goals such as winning over the competitor and seeking superiority or explaining the truth and in islamic culture, it also has an ancient and brilliant background. in the meantime, imam riḍā (as) had many debates with the followers of religions and sects for the purpose of clarifying the truth. according to him, the debate for the purpose of seeking truth has special and outstanding components. based on this, the upcoming research investigates the debates of imam riḍā (as) with his opponents using descriptive and analytical method and tries to explain the most important components of the truth-oriented debate from imam riḍā’s point of view. the findings of his research show that this type of debate from imam riḍā’s point of view has several important components such as: mastering the concepts and foundations of the opponents, using reason as common ground, adherence to moral principles and values, documenting and referring to accepted sources, attention to muslim and common principles, opportunity to comment on the competitor and it is prohibition against excommunication. obviously, paying attention to these components in the debate, it can draw a desirable and islamic model of religious debate for every age, and promoting this model will play an effective role in defending the teachings of ahl al-bayt (as) and dispelling doubts about them.