تبیین نسبت دو مفهوم «توحید و علم» بر پایه کاربست کلید واژه «حق» در قرآن کریم

خداوند حق مطلق است و عالم را به‌حق آفریده است. از سوی دیگر انسان نیز به واسطۀ فطرت خدایی خود ذاتا حق‌طلب است و با ابزار عقل و علم در پی کشف آن است. بنابراین کلید واژۀ «حق» حلقۀ واصلی میان توحیدی بودن عالم و علوم کشف شده توسط انسان است. با بررسی آیات قرآن کریم درمی‌یابیم که به‌حق بودن عالم یعنی اینکه دارای قوانینی ثابت، پایدار، منشا منفعت، هدفمند و هماهنگ است. اینکه آفریدگاری یکتا جهان را با این ویژگی‌ها آفرید که همچون پیکره‌ای واحد در جهت هدفی والا که همان بازگشت به سوی خداوند است در حرکت هستند، نشان‌دهندۀ توحیدی بودن عالم است. علوم حق‌مدار و حق‌گرا به واسطۀ کشف قوانینی که خداوند یکتا در عالم قرار داده است در راستای توحید قرار می‌گیرند و یا به عبارت دیگر توحید سر منشا تمام این علوم است. با توجه به تاکید ادیان الهی بر توحید باید گفت علم حق‌مدار که در کشف راز توحیدی بودن عالم موثر است، یاور دین و در جبهۀ اوست، نه اینکه در مقابل یا رقیب او باشد.

explaining the relationship between the two concepts of monotheism and knowledge based on the use of the keyword حق (truth) in the holy qurʾan

almighty allah is absolute truth and created the world with truth. on the other hand, man is also a seeker of truth by his divine nature and seeks to discover it with the tools of reason and science. therefore, the keyword truth is the connecting link between the monotheism of the world and the sciences discovered by man. by examining the verses of the holy qurʾan, we find that the truthness of the world means that it has fixed, stable laws, a source of benefit, purposeful and coordinated. the fact that a single creator created the world with these characteristics, which move like a single body towards a high goal, which is to return to almighty allah, shows that the world is monotheistic. truth-oriented and right-oriented sciences are in line with monotheism by discovering the laws that almighty allah has placed in the universe, in other words, monotheism is the source of all these sciences. considering the emphasis of the divine religions on monotheism, it should be said that the truth-oriented science, which is effective in discovering the secret of the monotheism of the world, is a helper of religion and is on its front, not against it.