مقایسه دو تفسیر ادبی کشاف و تفسیر بیانی

در تفسیر قرآن با رویکردهای متفاوتی روبرو هستیم که هر کدام از آنها به شیوه‏ها و مناهج گوناگونی تقسیم می‏شود. از جمله آنها رویکردهای: عقیدتی، علمی، عقلی ـ اجتماعی نوین، ادبی و رویکردهای منحرف. آن چه دراین جا مد نظر است، رویکرد ادبی است که به دو شیوه: بیانی و تذوق ادبی تقسیم می‏شود.منهج بیانی براسلوب نظمی بی‏نظیر و نیکو تکیه داردکه مخالف با اسالیب معمول عرب است، و صور بیانی که متشکل از بدیع‏ترین و فصیح‏ترین واژگان و صحیح‏ترین معانی می‏باشد. اما تذوق ادبی برپایه توازن بین‏ذات و موضوع استواراست و تذوق در قرآن کریم، حرکتی ‏روانی و گرایشاتی ‏ذاتی و درونی‏است که ناخودآگاه بر انسان تاثیر می‏گذارد. رویکرد ادبی از آن جهت حایز اهمیت است که قرآن، ادبیات و فصاحت و بلاغت خویش را موضوع معجزه و آیت بودنش معرفی می کند و دیگران را نیز در این زمینه به مبارزه می طلبد. بنابراین برای مفسران بسیار ارزشمند خواهد بود تا پرده از اعجاز ادبی و بلاغی قرآن بردارند. با توجه به اهمیت این موضوع، دو تفسیر ادبی مهم (تفسیرالکشاف و التفسیر البیانی للقرآن) را که یکی مربوط به دوره‏های نخست و دیگری مربوط به دوره معاصر می باشد، مورد مقایسه قرار گرفته است. مهمترین نتیجه این پژوهش اینست که رویکرد ادبی با شیوه بیانی جایگاه والایی در فهم و تفسیر کلام الهی دارد و با پیشرفت علوم بلاغی تفاسیر ادبی هم رو به تکامل گذاشته تا آنجا که برخی از مفسران معاصر بر متقدمان تفوّق یافته‏اند که از میان آنها می‏توان عایشه عبدالرحمن را نام برد که با بهره بردن از تلاش‏های استادی چون زمخشری، تفسیری به مراتب کامل‏تر و زیباتر از قرآن کریم ارایه داد.