تحلیلی بر ترجمه و تفسیر بسمله در کشف الاسرار میبدی

در سنت ترجمه قرآن کریم، هر مترجم در برگردان بسمله از یک عبارت ثابت و کلیشه‌ای استفاده کرده است. از سوی دیگر مفسران شیعه و اهل سنت در اکثر قریب به اتفاق تفاسیر، تنها در بسمله سوره حمد به شرح و تبیین این آیه مبادرت ورزیده‌، نیازی ندیده‌اند ذیل بسمله دیگر سور چیزی ذکر کنند. در این میان از بین تفاسیر سنتی، لطائف الاشارات قشیری و کشف الاسرار میبدی استثناء هستند که ذیل هر بسمله، توضیحات منحصر به فردی ذکر کرده‌اند که با دیگر سور متفاوت است. افزون بر این، در نوبت اول کشف الاسرار که به ترجمه اختصاص دارد، چهار نوع برگردان مختلف آمده که بی‌همتاست. این نوشتار که به روش توصیفی تحلیلی سامان یافته، به دنبال پاسخ به چرایی عملکرد ناهمگون رشیدالدین میبدی در ترجمه و تفسیر است؛ پس از تحلیل 113 ترجمه و 112 تفسیر آیه تسمیت در کشف الاسرار، این نتیجه به دست آمد که گرچه برخی ترجمه‌ و تفسیرها با درون‌مایه سور در ارتباط است اما در اکثر موارد، با نوعی ذوق وجدانی مبتنی بر ادراکات درونی و اشراقی مواجهیم. در هر حال رفتار رشیدالدین میبدی نشانگر آن است که او هر بسمله را مخصوص به همان سوره می‌دانسته است؛ دیدگاهی که به شیعه امامیه بسیار نزدیک است.

analysis on the translation and interpretation of basmalah in kashf al-asrār

in the tradition of translating the holy qur’an, every translator has used a fixed and clichéd phrase in translating basmalah. on the other hand, shia and sunni commentators, in almost all commentaries, they have attempted to explain this verse only in the basmalah of surah ḥamad and have not seen the need to mention anything under the basmalah of other surahs. among the traditional commentaries, laṭāif al-ʾishārāt al-qushayri and kashf al-asrār meybudi are exceptions, which mention unique explanations under each basmalah that are different from other surahs. in addition, in kashf al-asrār, which is dedicated to translation, there are four different types of translations that are unique. this article, which is organized in a descriptive and analytical method, seeks to answer the question why rashiduddin meybudi’s performance in translation and interpretation is heterogeneous; after analyzing 113 translations and 112 interpretations of the verse tasmīyat in kashf al-asrār, the conclusion was reached that although some translations and interpretations are related to the content of the surahs, in most cases, we are faced with a kind of tasteful method based on inner perceptions and enlightenment. in any case, rashid al-din maibdi’s behavior indicates that he considered each basmalah to be specific to the same surah; a view that is very close to shia imamiyah.