ریشه‌یابی تفسیر ابن‌سینا از آیه نور در تفاسیر صحابه و تابعین و بررسی اثرگذاری آن بر تفاسیر بعدی

این پژوهش به بررسی تفسیر سینوی آیه نور، نه به روش فلسفی و با زبان فیلسوفان بلکه با استناد به تفاسیر صحابه و تابعان و با بهره‌گیری از مبانی تفسیر اجتهادی برخاسته است. بسیاری از صحابه و تابعان در اقدامی هماهنگ، هم سو با برخی قرائات، تفسیری انفسی از آیه نور ارائه داده و سخن از ایمان و مراتب آن در تفسیر خود به میان آورده اند. ابن‌سینا نیز تفسیری انفسی از آیه نور ارائه داده و با بهره گیری از ادبیات فلسفی، سخن از عقل انسانی و مراتب آن به میان آورده است. ازآنجاکه «عقل» در یک اصطلاح فلسفی، معادل «ایمان» در عرف شریعت است، می توان تفسیر سینوی از آیه نور را بازسازی شده تفاسیر صحابه و تابعان و کاملاً هم سو با محتوای آن تفاسیر دانست. از سوی دیگر، ویژگی ها و امتیازات این تفسیر ابن‌سینا موجب شد تا پس از وی توسط بسیاری از مفسران و حکما مورد تکرار و تاکید قرار گیرد و حتی برخی مفسران، با الهام گیری از روش و محتوای تفسیر سینوی آیه نور، به تفسیر برخی دیگر از آیات قرآن بپردازند. هرکدام از موارد پیش گفته، می تواند گواهی بر درستی تفسیر بوعلی از آیه نور باشد.

finding the roots of ibn sina's interpretation of the verse nūr in the interpretations of the companions and followers and examining its impact on later interpretations

this research examines ibn sina’s interpretation of the verse nūr, not in a philosophical way and with the language of philosophers, but by referring to the interpretations of the companions and followers and using the principles of ijtihād interpretation. many of the companions and followers in a concerted action, along with some recitations, have presented an esoteric interpretation of the verse nūr and have mentioned faith and its levels in their interpretation. ibn sina also presented an esoteric interpretation of the verse nūr and using philosophical literature, he spoke about human reason and its levels. since reason in a philosophical term is equivalent to faith in the custom of shariʿah, ibn sina’s interpretation of the verse nūr can be regarded as a reconstruction of the interpretations of the companions and followers and completely in line with the content of those interpretations. on the other hand, the characteristics and privileges of ibn sina’s interpretation caused it to be repeated and emphasized by many commentators and scholars after him, and even some commentators, inspired by the method and content of ibn sina’s interpretation of the verse nūr, interpreted some other verses of the qurʾan.