مطالعه ی تطبیقی طلاق در فرهنگ جاهلیت و قرآن با تکیه بر بسترهای معرفتی

شناخت نظام فکری رایج مردم جاهلی درباره ی مسائل زنان، زمینه ای برای درک و فهم بهتر قوانین و احکام مربوط به زنان در اسلام فراهم می کند. مسئله ی «طلاق» از جمله مباحثی است که بین فرهنگ جاهلی و اسلام تفاوت‌های باینی داشته و قرآن با رویکرد تحول گرا و اصلاحی در این خصوص، در جامعه بشریت نقش اساسی ایفا کرده است؛ اصلی ترین وجوه افتراق «طلاق» آسان و ساده انگاری آن در میان عرب جاهلی بود؛ این مسئله بر گرفته از بستر معرفتی فرهنگ جاهلیت نسبت به حقوق زن و تضعیف آن در امر «طلاق» است. در عصر جاهلیت «طلاق» بدون هیچ مقدمات و شرایط و لواحقی (جز رضایت مرد) به وقوع پیوسته و هدف از آن انتقام جویی یا تنبیه زن یا قبیله ی وی بود. در حالی که اسلام برخی از انواع «طلاق» از جمله: ایلاء، ظهار و عضل را لغو و بعضی دیگر از جمله: طلاق رجعی، خلع، مبارات و بائن را تعدیل نمود. زن پس از «طلاق» به دلیل تعصب افراطی مرد، حق ازدواج با مرد دیگر (حتی بعد از عده) را نداشت؛ عدم محدودیت «طلاق» و نیز غیر کلامی بودن آن ابزاری در دست مرد به منزله ی آزار زن بود. عده ی «طلاق» در زمان جاهلیت، در منابع تفسیری و تاریخی از جمله مباحث مورد تناقض است؛ در حالی که با استنادات قرآنی و روایی در اسلام این امر مورد تاکید قرار گرفته و طبق دیدگاه مفسران مراد از «ثَلاثَهَ قُرُوء» در آیه ی قرآن، دلالت بر سه بار پاک شدن از حیض، به منظور اتمام دوره ی عده است. لذا هدف اسلام در مسئله ی «طلاق» ارائه ی الگوی مطلوب انسانیت و تکریم مقام زن است. گردآوری اطلاعات در این مقاله کتابخانه ای (از طریق مراجعه به کتب تاریخی و شعری عرب جاهلی و کتب تفسیری) و پردازش آن ها به روش مقارنه ای و تحلیلی است.

A Comparative Study of Divorce in the Culture of Jahiliyyah and the Quran Based on Epistemological Contexts

The reliability of akhbare ahad in the field of beliefs is one of the most controversial issues among the scholars in the field of religious knowledge. The authenticity of such hadiths has two main problems from the perspective of Usul alFiqh: the lack of inherent illuminativeness in such hadiths, which distinguishes them from the frequentlynarrated hadiths and makes them doubtful and devoid of practical effect on beliefs. The present study, which was conducted using the descriptiveanalytical method, seeks to examine Sheikh Saduq and Sheikh Mofid rsquo;s different approaches to relying on doubtful akhbare ahad in the field of beliefs. Apparently, one of them believes in the authority of such hadiths, but another does not give any credit to them. In this regard, some factors underlie their different approaches in dealing with akhbare ahad and hence weak hadiths and their reliability: 1) Sheikh Saduq had obtained some documents about the meaning and examples of akhbare ahad, which had not been known to Sheikh Mofid. 2) Sheikh Mofid, too, considered akhbare ahad to be reliable, except for those which had been madeup by Sunnis. 3) Sheikh Saduq, like the Shiite theologians of his time, did not consider akhbare ahad to be illuminative and did not believe in them. 4) One of the concepts of akhbare ahade thaqeh is weak hadith, and the two sheikhs had different views about this concept due to the evidence considered by them, and obviously this differential approach to the concept of weak hadith has influenced their acceptance or rejection of the reliability or unreliability akhbare ahad.