رویکرد شیخ صدوق و شیخ مفید درباره اعتبار اخبار آحاد ضعیف در حوزۀ اعتقادیات

اعتبار اخبار آحاد در اعتقادیات از بحث برانگیزترین مسائل در میان عالمان در حوزۀ معرفت دینی است. حجیّت این قبیل اخبار در نگاه اصولی با دو مشکل اساسی روبروست: عدم کاشفیّت ذاتی در روایات آحاد که این دسته روایات را در مقابل متواترات در طبقۀ ظنون قرار می دهد و فقدان اثر عملی در عقاید. پژوهش حاضر که با بهره‌مندی از روش توصیفی تحلیلی انجام شده، در پی بررسی عوامل رویکرد اختلافی شیخ صدوق و شیخ مفید، پیرامون عمل برپایۀ خبرهای واحد ظنّی (ثقه)، در حوزۀ اعتقادیات است که در ظاهریکی به حجیّت این گونه خبرباور دارد و دیگری هیچگونه اعتباری برای آن قائل نیست. در این راستا برخی عوامل، زمینه‌ساز تفاوت رویکرد شیخین در رویارویی با حدیث آحاد و در پی آن حدیث ضعیف و اعتبار آنها محسوب می شود: 1. شیخ صدوق به مستنداتی در باب مفهوم و مصادیق خبر آحاد دست یافته که بر شیخ مفید، مجهول مانده است. 2. شیخ مفید نیز برای اخبار آحاد، اعتبار قائل بوده، مگر اخبارآحادی که از سوی عامّه وضع شده بود. 3. شیخ صدوق نظیر متکلّمان شیعی زمان خود خبر واحد را علم آور نمی دانسته و اعتقادی به خبر آحاد نداشته است. 4. یکی از مفاهیم خبر آحاد ثقه، خبر ضعیف است و این مفهوم در منظر شیخین به سبب قرائن مورد توجه شیخین متفاوت بوده و بدیهی است، این رویکرد اختلافی در مفهوم حدیث ضعیف در پذیرش اعتبار و یا عدم اعتبار خبر آحاد از سوی ایشان تاثیر گذار خواهد بود.

Sheikh Saduq and Sheikh Mofid's Approaches to the Reliability of the Weak Akhbar-e Ahad in the Field of Beliefs

The reliability of akhbare ahad in the field of beliefs is one of the most controversial issues among the scholars in the field of religious knowledge. The authenticity of such hadiths has two main problems from the perspective of Usul alFiqh: the lack of inherent illuminativeness in such hadiths, which distinguishes them from the frequentlynarrated hadiths and makes them doubtful and devoid of practical effect on beliefs. The present study, which was conducted using the descriptiveanalytical method, seeks to examine Sheikh Saduq and Sheikh Mofid rsquo;s different approaches to relying on doubtful akhbare ahad in the field of beliefs. Apparently, one of them believes in the authority of such hadiths, but another does not give any credit to them. In this regard, some factors underlie their different approaches in dealing with akhbare ahad and hence weak hadiths and their reliability: 1) Sheikh Saduq had obtained some documents about the meaning and examples of akhbare ahad, which had not been known to Sheikh Mofid. 2) Sheikh Mofid, too, considered akhbare ahad to be reliable, except for those which had been madeup by Sunnis. 3) Sheikh Saduq, like the Shiite theologians of his time, did not consider akhbare ahad to be illuminative and did not believe in them. 4) One of the concepts of akhbare ahade thaqeh is weak hadith, and the two sheikhs had different views about this concept due to the evidence considered by them, and obviously this differential approach to the concept of weak hadith has influenced their acceptance or rejection of the reliability or unreliability akhbare ahad.