همنشینی حکمت و کتاب در قرآن و زایش مفهومی نو

کتاب و حکمت دو مفهومی است که در تفاسیر قرآن درباره ی آن بحث شده است. مسئله اصلی نوشتار حاضر واکاوی مفهوم حکمت در همنشینی با کتاب در قرآن کریم است. در نگاه جدید ادعا بر آن است که مفهوم حکمت در مواردی که با کتاب همنشین شده است، مفهومی متفاوت از حکمت لغوی و اصطلاحی در قرآن دارد. روش پژوهش در مقاله حاضر تحلیل معنایی و مخاطب شناسی در آیاتی است که حکمت در کنار کتاب آمده است. با تامل در مخاطبان کتاب و حکمت در سراسر قرآن درمی یابیم که پیامبران و امت پیامبر دو مخاطب کتاب و حکمت در طول تاریخ بوده اند. از سویی از منظر قرآن برخی قرینه ها وجود دارد که حکمت در مواردی که با کتاب همنشین است، تنها به معنای مصطلح لغوی خود مانند منع از جهالت و استواری سخن نیست بلکه معنایی خاص پیدا کرده است. از جمله قرینه هایی که در خصوص کاربست حکمت در قرآن وجود دارد، می توان به این موارد اشاره کرد: بهره‌مندی اختصاصی اولواالالباب از حکمت علیرغم عمومیت تعلیم، تکرار امر تعلیم حکمت به پیامبر، نعمت ثقیل الهی، واکنش حسودانه یهود به نعمت حکمت و... . بنابر این از مجموع رویکرد تعلیم حکمت به امت پیامبر و تکرار آن به دست می‌آید که دست‌کم یکی از معانی حکمت در چهار آیه قرآن که با کتاب همنشین شده است به معنای ولایت علی علیه‌السلام است که در قالب عنوان حکمت باید به مسلمانان تعلیم داده می شد.

Co-occurrence of the Concepts Hikmah and Kitab in the Quran and the Generation of a New Concept

Kitab and hikmah are two concepts discussed in the commentaries of the Quran. The main purpose of the present article is the analysis of the concept hikmah when it cooccurs with kitab in the holy Quran. It is currently claimed that the concept hikmah has a different meaning from the lexical and idiomatic hikmah in the Quran in cases where it cooccurs with kitab. The research method in the present article is semantic analysis and audience analysis in the verses where hikmah has been mentioned next to kitab. Reflecting upon the audience of kitab and hikmah throughout the Quran, we find out that the prophets and their ummahs were the two addressees of kitab and hikmah throughout the history. On the other hand, from the perspective of the Quran, there are some parallel cases in some of which cooccurs with kitab. In these cases, hikmah does not just denote what it literally means, such as forbidding ignorance and firmness of language, but it has a special meaning. Among the parallels cases regarding the application of hikmah in the Quran, we can mention the following: men of wisdom rsquo;s exclusive enjoyment of hikmah in spite of the generality of teaching, repetition of the teaching of hikmah to the Prophet, the divine heavy blessing, the jealous reaction of the Jews to the blessing of hikmah, etc. Therefore, from the general approach of teaching hikmah to the Prophet rsquo;s ummah and its repetition, it is understood that at least one of the meanings of hikmah in the four verses of the Quran in which it cooccurs with kitab is the wilayah of Ali (a.s.) which should be taught to Muslims in the form of hikmah.