نظریه «نظم» عبدالقاهر جرجانی و واکاوی آن در سوره مبارکه «مریم» (ع)

یکی از بنیادی‌ترین نظریه‌های بلاغت، نظریه نظم عبدالقاهر جرجانی است. این نظریه مولود تفکر در اعجاز قرآن کریم بوده که چارچوب آن به دست عبدالقاهر جرجانی کامل، و تبدیل به علمی شد که از مهمترین علوم در کشف اسرار اعجاز قرآنی محسوب می‌شود، عبدالقاهر معتقد است علم بلاغت علم واحدی است که مباحث آن شاخه شاخه می‌شود لذا در دلائل الاعجاز علم معانی را »نظم « نامید، این نظریه در برگیرنده مباحث بلاغت، نحو، و نقد می‌باشد وی به یک اثر به عنوان یک کل می‌نگرد که تا زمانی که اجزای کلام در کنار هم قرار نگرفته باشند نمی‌توان برای آن ارزشی قایل شد. عبدالقاهر توانست با نظریه اش معیار ،وپایه‌ای را بنا نهد که ناقدان بتوانند به واسطه آن زیبایی یک اثر را ارزیابی کنند، که بر این اساس سوره مبارکه »مریم « (ع) با روش توصیفی و تحلیلی مورد واکاوی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان از ساختار منظم نحوی و بلاغی سوره مبارکه با استفاده از تکنیک تکرار، حذف، تقدیم و تاخیر، داشته، و تمامی واژگان در این سوره در جایگاه مناسب خود و بر اساس فضای کلی سوره دقیق به کار رفته است.

Abd al-Qaher Jurjani's Theory of Nazm (Construction) and its Exploration in the Holy Surah al-Maryam (a.s.)

One of the most fundamental theories of rhetorics is Abd alQaher Jurjani's theory of nazm. This theory originated from the idea of the e rsquo;jaz (inimitability) of the holy Quran. It was developed by Abd alQaher Jurjani and became one of the most important disciplines in discovering the secrets of the inimitability of the Quran. Abd alQaher believes that rhetorics is a single discipline the subjects of which are categorized into different branches; hence, he called semantics nazm in Dala rsquo;el alE rsquo;jaz. Abd alQaher rsquo;s theory involves rhetorics, syntax and criticism. He views a written work as a whole that cannot be valued unless the parts of speech are juxtaposed. With his theory, Abd alQaher managed to establish a basis and a criterion through which critics can evaluate the beauty of a work. On the basis of the same criterion, the holy Surah alMaryam (a.s.) was analyzed using the descriptiveanalytical method in the present study. The results revealed that the systematic syntactic and rhetorical structure of the holy surah has been established using the repetition, ellipsis, submission and postponement techniques, and all the words in this surah have been used in their proper positions and according to the general atmosphere of the surah.