روش‌شناسی تفسیر مجالس‌التذکیر من کلام الحکیم الخبیر

پژوهش در طرح فکری ابن بادیس روشن می سازد که وی اندیشه و دیدگاه خویش را تا حد امکان به قرآن و سنت نبوی مستند می کرده است. او ضمن باور به ناتوانی عقل در درک کنه امور غیبی، شروطی منطقی برای نظر صحیح عقلی برمی شمارد. به طور کلی، ابن بادیس به تفسیر قرآن اهتمام ویژه ای داشته و مسائل تربیتی، اصلاحی و فرهنگی را در این قالب بیان کرده است؛ حتی در جریان سیطره استعمار فرانسه بر الجزائر، برای مبارزه با تسلط استعمارگران و برانگیختن هویت اسلامی عربی الجزائری ها، عقیده شان را بر اساس این دو نص، پابرجا می‌ساخت. از این رو روش روشنگرانۀ وی در تفسیر آیات، ابتدا بر اساس قرآن و سنت نبوی است و در ادامه در صورت نبود شاهد از این دو، به احادیث صحابه و تابعان روی آورده است. در مراحل بعد نیز معنا را به کمک لغت و ریشۀ کلمه یا با بهره گیری از تناسبت میان آیات و یا با تکیه بر سبب نزول، استفاده از سیاق آیات و اشعار و ادبیات عرب و غیره روشن می ساخته است. به طور کلی وی در »تفسیر مجالس‌ التذکیر من‌ کلام‌ الحکیم‌ الخبیر « گرایشی اجتماعی دارد. در پژوهش حاضر به شیوۀ تحلیل محتوا، روش تفسیری ابن بادیس با تبیین هریک از موارد فوق بررسی می‌شود.

The Methodology of ‘Majalis al-Tazkir min Kalam al-Hakim al-Khabir’ Commentary

Research into ibn Badis's intellectual plan illuminates that, as much as possible, he based his thoughts and views on the Quran and the Prophetic tradition. Believing in the inability of the human mind to comprehend the unseen, he enumerates logical conditions for sound rational reasoning. In general, ibn Badis paid special attention to the interpretation of the Quran and dealt with educational, corrective, and cultural issues in this context. Even during the time Algeria was occupied by French colonialists, relying on the Quran and the Prophetic tradition, he solidified the Algerians rsquo; ideas to make them fight against the domination of the colonialists and to stimulate their IslamicArab identity. Therefore, his enlightening method in interpreting the verses of the Quran is first based on the Quran and the Prophetic tradition, and then, in the absence of evidence from these two, he turns to the hadiths of the Companions and the Successors. In still later stages, he clarifies the meaning by using the words and their roots, taking advantage of the proportions among the verses, relying on the cause of Revelation or using the context of the verses and the Arabic poems and literature, etc. In general, he has a social orientation in ldquo;Majalis alTazkir min Kalam alHakim alKhabir rdquo; commentary. Using the content analysis method, the present study examines ibn Badis's interpretation method by explaining each of the abovementioned issues.