کاربست تحلیل گفتمان در تبیین پیوستگی سورۀ احزاب (با محوریّت تفسیر المیزان و فی ظلال القرآن)

یکی از کارکردهای نظریه پیوستگی سوره، پاسخ به شبهات پراکنده‌نمایی و گسستگی آیات است. از آنجا که سورۀ احزاب به دلیل بحث‌های کلامی و دربرداشتن موضوعات متعدد، در خوانش قرآنی در برخی فرازها با شبهۀ عدم پیوستگی و انسجام، مواجه است؛ لذا بهره‌گیری از مطالعات زبان‌شناسی در حوزه تحلیل گفتمان و کاربست آن در اثبات پیوستگی سوره و رفع شبهۀ پراکنده‌نمایی گفتمان‌های مطرح شده در آن بسیار کارگشاست. از آنجا که علامه طباطبایی و سید قطب از قائلان انسجام و پیوند معنایی آیات یک سوره هستند لذا در این پژوهش با روش تحلیلی و با کاربست تحلیل گفتمان با استناد به آرای تفسیری سید قطب و علامه طباطبایی، سوره احزاب، بررسی و این نتیجه حاصل آمد که سید قطب، بیش از علامه درصدد برقراری ارتباط آیات و فرازهای مختلف سوره با گفتمان محوری سوره است، هرچند دقت علامه در تحلیل ریزگفتمان‌ها نمود بیشتری دارد. نحوۀ پردازش مطالب و خوانش آیات در توسط سید قطب و علامه، منطبق بر گفتمان هوشمند از نوع القایی است، در این میان آراء علامه با نظام گفتمانی هوشمند از نوع برنامه‌مدار و نیز نظام گفتمانی رخدادی از نوع مشیّت الهی تناسب دارد و در آرای سید قطب علاوه بر این نظام‌ها، نظام گفتمانی هوشمند از نوع مرام‌مدار نیز دیده می‌شود. او می کوشد گفتمان مبتنی بر مشیّت الهی را چون محوری کلیدی حفظ نماید و به خاطر سابقه هنری در تصویرسازی‌های قرآن، در سوره احزاب نیز این نگاه خود را امتداد داده لذا در مواردی، گفتمان احساسی از نوع تنشی عاطفی، نمود دارد.

The Application of Discourse Analysis in Explaining the Coherence of Surah al-Ahzab (With a Focus on al-Mizan and fi-Zalal al-Quran Commentaries)

One of the functions of the surah cohesion theory is to respond to the doubts related to disparity and discoherence of the Quranic verses. Since some doubts have been raised about lack of coherence and cohesion in some parts of Surah alAhzab due to theological arguments and its inclusion of numerous topics, the use of linguistic studies in the field of discourse analysis and its application in proving the coherence of this surah and eradication of doubts about its lack of coherence are very instrumental. Since Allameh Tabatabaei and Sayyid Qotb are among those who believe in the semantic coherence and cohesion of the verses of the Quranic surahs, this study was conducted to examine Surah alAhzab using the analytical method and discourse analysis and relying on the interpretational opinions of Sayyid Qotb and Allameh Tabatabaei, and it was concluded that Sayyid Qotb seeks to relate the various verses and parts of the surah to its central discourse more than Allameh although Allameh is more accurate in the analysis of microdiscourses. The manner in which the verses are processed and read by Sayyid Qotb and Allameh corresponds to the inductive type of intelligent discourse while Allameh rsquo;s opinions correspond to the programmatic intelligence discourse system as well as the accidental discourse system of the divine will, and in the opinions of Sayyid Qotb, in addition to these systems, the belieforiented intelligent discourse system is seen. He attempts to maintain a discourse based on divine will as a key axis, and due to his artistic experience in illustrating the Quran, he maintains this view in Surah alAhzab, and hence, in some cases, demonstrates an sentimental discourse of a tenseemotional type.