مفهوم‌شناسی حماقت در نهج‌البلاغه

حماقت از جمله موضوعاتی است که در حوزه ناهنجاری های رفتاری قرار دارد و روان شناسان، آن را مورد بحث و بررسی قرار می دهند. امام علی(ع) که در اصلاح ناهنجای های رفتاری اهتمام خاصی داشته، در موارد متعددی از نهج البلاغه به مقولۀ حماقت پرداخته است. پژوهش پیش رو در پی آن است تا مولفه های حماقت از دیدگاه نهج البلاغه را مورد بررسی قرار دهد. روش تحقیق به صورت توصیفی، تحلیلی و کتابخانه ای می باشد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که از دیدگاه امام علی(ع) پنهان بودن زیر زبان، عجله و سستی و یک جانبه نگری، از نشانه های حماقت می باشد که به واسطه آن ها، می توان به حماقت افراد پی برد. از دیدگاه امام علی (ع)، حماقت دارای آسیب هایی می باشد که عبارت اند از عدم تشخیص سود و زیان و فقر که هم شامل مصادیق مادی و هم معنوی می گردد. امام راهکارهایی نیز برای در امان ماندن و پیشگیری از آسیب های حماقت برمی شمرد که عبارت اند از دوری و سکوت، که هر یک از آنان تابع شرایط و موقعیت خود می باشد؛ در دوری از احمق که نمود بارز آن در دوستی با احمق و مشاوره گرفتن از او است، امام نهی شدیدی از آن می نماید. سکوت نیز به عنوان یک راهکار، در مواقعی می باشد که امکان دوری از او وجود ندارد. در خصوص جنبه های درمانی حماقت نیز باید یادآور شد که هرچند در کلام موجود از امام علی(ع) به صراحت درمانی برای حماقت ذکر نشده است، ولی با تدبر در همنشین های حماقت در گفتار امام علی و کاربرد متعدد تعقل با حماقت، به دست می آید که درمان حماقت از دیدگاه امام علی)، استفاده از عقل می باشد.

An Evaluation of the Concept of ‘Stupidity’ in “Nahj al-Balagheh”

lsquo;Stupidity rsquo; is one of the topics in the field of behavioral abnormalities discussed by psychologists. Imam Ali (a.s.), who has made special efforts to correct behavioral abnormalities, has dealt with lsquo;stupidity rsquo; in numerous cases in ldquo;Nahj alBalagheh rdquo;. The present study seeks to examine the components of lsquo;stupidity rsquo; from the perspective of ldquo;Nahj alBalagheh rdquo;. It was carried out using the descriptive, analytic method and library study. The findings reveal that, from the viewpoint of Imam Ali (a.s), haste, laxity and unilateralism are signs of lsquo;stupidity rsquo;, and they can be used to spot people's stupidity. Imam Ali (a.s.) believes lsquo;stupidity rsquo; causes some damages which include inability to recognize benefits, losses and poverty, including both material and spiritual instances. Imam Ali (a.s.) further holds lsquo;avoidance rsquo; and lsquo;silence rsquo;, either of which is subject to its own circumstances and conditions, are the two strategies which can be used to evade and prevent the harms of stupidity. Imam (a.s.) strongly recommends avoiding stupid people, the opposite of which is making friends with them and receiving advice from them. lsquo;Silence rsquo; is another solution which can be utilized when it is impossible to avoid stupid people. Regarding the therapeutic aspects of lsquo;stupidity rsquo;, it should be noted that although there is no explicit cure for lsquo;stupidity rsquo; in the words of Imam Ali (a.s.), giving due consideration to the words collocating with lsquo;stupidity rsquo; in Imam Ali's language reveals that lsquo;stupidity rsquo; can be cured by making use of wisdom.