واکاوی فقهی آیه نفی سبیل و ادله هم سو و شمول آن نسبت به مناصب انتخابی در دولت مدرن

یکی از قواعد فقهی مشهور که تحقّق آن در جامعه اسلامی می تواند منجر به نتایج مهمی شود، »قاعده ی نفی سبیل « است. از جمله این نتایج می توان به اجازه ی قرار گرفتن غیر شیعیان در مناصب انتخابی در حکومت اشاره کرد. این مقاله در پیِ توصیف دقیق این قاعده از حیث مفهومی، بررسی شمول آن نسبت به مصادیق مشکوک، تدقیق در جواز یا عدم جواز تعمیم آن به مناصب انتخابی در دولت های مدرن است. ادلّه ی فقها و مفسرین در مورد این قاعده؛ یا لفظی است یا لبی. آیه 141 سوره ی نساء و حدیث »الاسلام یعلو و لایعلی علیه « از جمله ادله لفظی اند که می توان آنها را حمل بر عدم تسلط کفار بر مسلمین در روز قیامت کرد. دلیل لبّی اولی که فقها برای این قاعده مطرح کرده اند اجماع است که مدرکی بودن آن توجیه دارد. اما دومین دلیل لبّی که فقها مطرح کرده اند آن است که شرافت اسلام اقتضای نفی سبیل کفار بر مسلمین را دارد. نظراخیر معتبرترین دلیل بر قاعده نفی سبیل است. اما در اینکه بتوان مواردی که در ادله ی فقهی به آنها اشاره می شود را به تمام مناصب در دولت های مدرن تعمیم داد تردید وجود دارد. چرا که این مناصب هرکدام تعریف و کارویژه ی مخصوص خود را دارند و از آنجا که مطابق نظر منتخب در ادله ی عقلی، عموم و اطلاقی وجود ندارد که شامل موارد مشکوک شود نمی توان با این همانی کردن این مناصب با مفاهیم سنتی آنها را ذیل قاعده ی نفی سبیل آورد و غیر شیعیان را از قرار گرفتن در این مناصب منع کرد.

A Jurisprudential Exploration into the Nafy-e Sabil Verse, the Arguments in Favor of it, and its Coverage of the Elective Positions in Modern States

One of the most wellknown jurisprudential rules whose enforcement in the Islamic community can lead to significant results is lsquo;the nafye sabil rule rsquo;. Among these results, we can point out the permission for nonShiites to take elective positions in modern Islamic states. This article seeks to deliver an accurate, conceptual description of this rule, scrutinize its coverage in relation to the doubtful cases, and scrutinize the authorization or lack of authorization to extend it to elective positions in modern states. The proofs of the Islamic jurists and commentators on this rule are either verbal or nonverbal. Verse 141 of the Surah alNisaa and the hadith lsquo;Nothing equals Islam in significance. rsquo; are among the verbal arguments signifying that unbelievers do not dominate Muslims on the Day of Judgment. The first nonverbal argument of the jurists in favor of this rule is the jurists rsquo; consensus of opinion whose being documentary can be verified. The second nonverbal argument raised by the jurists is that the dignity of Islam requires the denial of the domination of unbelievers over Muslims. The latter is the most authoritative argument for the nafye sabil rule. However, it is doubtful whether the jurisprudential arguments in favor of this rule can be extended to all positions in modern states as each one of these positions has its own specific definition and function, and since, according to the chosen opinion in rational demonstrations, no rule can be extended to all doubtful cases, it is not possible to associate these positions with the traditional concepts using the nafye sabil rule and prevent nonShiites from holding these positions.