مروری بر پژوهش کیفی و نرمافزارهای تحلیل دادههای کیفی

مقدمه: امروزه پژوهشهای کیفی با توجه به ارایه نتایج تفسیری و معنایی، مقبولیتی عام یافتهاند. امکان پژوهش بر رویمفاهیمی چون تجارب زنده، هیجانات و احساسات، تحرکات اجتماعی، تعاملات بین افراد و جوامع، کشف علل ظهور و از بینرفتن پدیدههای اجتماعی، همه و همه انگیزهای مضاعف و زمینهای مساعد برای گرایش پژوهشگران به این گونه پژوهشهابه وجود میآورند. بر این اساس ابزارهای لازم جهت انجام چنین تحقیقاتی روز به روز در حال گسترش میباشند.روش کار: این مقاله به روش مروری بر متون تهیه شده است. پژوهش کیفی از منظر صاحبنظران به طور کلی مورد بحثقرار گرفته شده است و به زمینه های کاربرد رویکرد کیفی در پژوهشهای رشته کتابداری و اطلاع رسانی اشاره شد.همچنین به اصول پژوهشهای کیفی از منظر کارکردهای نرم افزاری پرداخته شد، و در پایان چند نمونه پرکاربرد از نرمافزارهای تحلیل دادههای کیفی بطور مفصل معرفی شده اند.یافتهها: با توجه به اینکه پژوهشهای کیفی اساساً به مطالعه افراد و پدیده ها در محیط طبیعی خود آن ها میپردازد و تعاملبا عوامل مورد بررسی، با توجه به خصوصیات خودشان صورت میپذیرد، و ارایه نتایج به صورت تفسیری است، همچنیناصول و قواعد از پیش تعیین شده و استانداردی برای روش شناسی و تحلیل دادهها(مانند پژوهشهای کم?ی)، وجود ندارد،باعث ایجاد نگرانی از غیر قابل اطمینان بودن نتایج و ورود قضاوتهای شخصی محقق به جریان تحقیق میشود. لذا بهره-گیری از ابزارهای استاندارد تحلیل دادهها(نرم افزارهای تحلیل دادههای کیفی) جهت اطمینان از صحت نتایج- همانندتحقیقات کم?ی- لازم و ضروری است.بحث: نرم افزارهای تحلیل دادههای کیفی به استانداردسازی پژوهشهای کیفی میپردازند. این نرم افزارها گرچه اصول وقواعدی خاص، برای تحلیل داده ها ارایه نمیدهند، ولی با نظارت بر مسیر انجام پژوهش(جمعآوری دادهها، سازماندهیدادهها، ارایه گزارشها و...) به وضعیت گاه آشفته آن سر و سامان میبخشند.کلید واژهها: پژوهش کیفی، تحلیل دادهها، نرم افزارهای آماری، روشهای تحقی