مناسبات سیاستی – امنیتی ایران و پاکستان در جنوب غرب آسیا؛ دلایل و پیامدها

جمهوری اسلامی ایران با برخورداری از پانزده همسایه‌ ارضی و دریایی، حوزه بزرگی از همسایگان متفاوت با توانایی‌های مختلف را در کنار خود دارد و می‌توان آن را در این چارچوب فکری گنجاند که همسایگان در سیاست‌های راهبردی آن تاثیرگذارند و در بین همسایگان موجود در اطراف ایران، روابط این کشور با پاکستان همواره حول محور امنیت و منافع راهبردی مربوطه می‌چرخد و تعامل سیاسی و اقتصادی بین دو کشور همواره زیر سایه این پارادایم امنیتی پیش رفته است. ازاین‌رو هدف پژوهش حاضر تبیین ابعاد و مولفه‌های سیاسی و امنیتی روابط آونگی ایران و پاکستان و چگونگی تامین منافع و امنیت ملی ایران در تحولات جنوب غرب آسیاست.روش پژوهش: بر اساس رویکرد توصیفی- تحلیلی و با استفاده از روش روندپژوهی و نمونه‌پژوهی به‌عنوان روش‌های پژوهش کیفی است و در جمع‌آوری اطلاعات از منابع اسنادی - کتابخانه‌ای و تارنماهای معتبر فضای مجازی استفاده شده است.یافته‌ها: این پژوهش بر این پایه استوار است که روابط ایران و پاکستان همواره صحنه رقابت و همکاری در جنوب غرب آسیا بوده است و در پی وقوع انقلاب اسلامی در ایران، حاکم شدن گفتمان اسلام سیاسی و افزایش تاثیر آن بر جامعه پاکستان طی چند دهه اخیر به‌تبع مسائلی که به‌طور معمول ایدئولوژیک و امنیتی است، دو کشور دوست و همسایه چنانکه شایسته است نتوانستند مناسبات قابل قبولی داشته باشند. ازاین‌رو با توجه به این مسئله سوال اصلی پژوهش این‌ است که چه عواملی پس از انقلاب اسلامی سبب افزایش اختلاف و رقابت میان ایران و پاکستان شده است؟ فرضیه درنظرگرفته‌شده بیانگر آن است که مهم‌ترین عامل در ماهیت رقابت‌جویانه ایران و پاکستان شرایط امنیتی و سیاسی برگرفته از محیط ناسازگار و چالش‌برانگیز همسایگی و رقابت‌های ژئوپلیتیکی دو کشور در منطقه‌ی آسیای جنوب غربی است که در یافته‌های پژوهش به چالش‌ها و رقابت‌های ناسازگار ژئوپلیتیکی بین تهران و اسلام‌آباد، مسائل ایدئولوژیکی، قومیتی، مرزی و عامل هند- عربستان اشاره می‌شود.نتیجه‌گیری: بر اساس داده‌های موجود و فرض پژوهش مشکل هسته اصلی روابط پاکستان و ایران فقدان روابط سیاسی و تعامل اقتصادی بین دو کشور است که بتواند نگرانی‌های امنیت ملی و ارتباط فرقه‌ای بین دو طرف را برطرف کند. بنابراین شاید بازنگری احتمالی در چشم‌انداز راهبردی و همسویی پاکستان در منطقه و نیز تحول در روابط رقابتی ایران با چین- هند و عربستان، آینده روابط دوجانبه را تغییر دهد. البته در این بحث باید همکاری بین رهبران سیاسی و نظامی در این موضوع را نیز در نظر داشته باشیم. در نتیجه معادلات امنیتی و سیاسی دو کشور منوط به تغییرات اساسی در مباحث مذکور است؛ مباحثی که نشان‌دهنده لزوم تغییر در بخش‌های داخلی و منطقه‌ای است.

political-security relations between iran and pakistan in southwest asia: reasons and consequences

following the islamic revolution in iran, the dominance of the discourse of political islam and the increase of its impact on the pakistani society during the last few decades, and due to ideological and security issues, the two friendly and neighboring countries could not have acceptable relations. for this reason, the general opinion considers the nature of relations between iran and pakistan as critical, unreliable and divergent, and different geopolitical alignments in the region have pushed the two nations further apart. considering this issue, the main question of the research is as follows: “what factors have increased the differences and competition between iran and pakistan after the islamic revolution?”. the research hypothesis indicates that “the most important factor in the competitive nature of iran and pakistan relations is the security and political conditions derived from the incompatible and challenging environment of the neighborhood and the geopolitical competition of the two countries in the region of southwest asia”. among the incompatible geopolitical challenges and competitions between the two countries, the ideological and ethnic issues, the border and the india-saudi factor can be mentioned. the research method is descriptive-analytic and data gathering procedure is based on documentary-library sources.