از استعمار تا جهانی‏ سازی: مطالعه موردی تضادهای نوگرایی فرانسوی در مراکش و الجزایر

استعمار و پیامدهای آن، افزون‌بر ایجاد تغییر در ساختارها و مرزبندی‌های سیاسی، نقشه فرهنگی و اجتماعی جهان را نیز دگرگون ساخته است، اما اولویت مبارزه با استعمار، اغلب پرداختن به مسائل سیاسی است، و بحث پیامدهای فرهنگی و اجتماعی آن کمتر به میان آمده است. برخی تحلیلگران و اندیشمندان بر فواید استعمار و انتقال پیشرفت‌های مدنی و فناوری از اروپا و در نتیجه ارتقای سطح زندگی در کشورهای استعمارزده و برخی دیگر به‌ویژه به خطرپذیری همسان‌سازی‌های فرهنگی با غرب و تاثیر آن بر ساختارهای اجتماعی مستعمره‌ها اشاره کرده و استعمار را نکوهش کرده‌اند. با وجود مشابهت‌های اجتماعی و فرهنگی میان دو کشور الجزایر و مراکش، علل پیامدهای متفاوت استعمار فرانسه در این دو کشور چگونه تبیین‌شدنی است؟ در فرضیه استدلال می‌شود که دو عامل ویژگی جغرافیایی و پیشینه تمدنی، سبب بروز وضعیت‌های متفاوتی برای الجزایر و مراکش در رویارویی با استعمار فرانسه شده‌اند. امروزه که اثربخشی تضادهای جهانی‌سازی در ادامه استعمار و همانند آن الگوها و ساختارهای اجتماعی فرهنگی کشورهای در حال توسعه را دستخوش تغییر می‌کند، و همانند دوران استعمار این پرسش پیش می‌آید که با در نظر گرفتن دو دیدگاه متضاد موافق و مخالف، چگونه می‌توان در مورد دیروز استعمار و امروز جهانی‌شدن به قضاوت درستی دست یافت. در این مقاله، ضمن بهره‌گیری از چارچوب مفهومی جهانی‌سازی و نوگرایی و نظریه پسااستعماری، با رویکردی موردی مقایسه‌ای و استفاده از روش تحلیل رویدادهای تاریخی و تحلیل مفهومی اسناد دولتی مانند قانون اساسی، تاثیر استعمار در مراکش (حمایت‌شده) و الجزایر (مستعمره) ارزیابی خواهد شد تا نشان داده ‌شود که چگونه دو رویکرد متفاوت استعماری از سوی فرانسه در این دو کشور، به پیدایش واکنش‌هایی متضاد در آنها منجر شده است.

from colonization to globalism contradictions of french modernization; case study in morocco and algeria

the impact of french colonization in africa has been subject to scholarly debates for a long time. some have cast light on the advantages of colonization by emphasizing the transfer of civic and technology improvements as well as the improvement in living standards. in contrast, critics have been concerned with the occurrence of cultural assimilation with the west and its effects on the colonies’ social structures. the contradictions of modernism over the nonoccidental countries, particularly the ones that have been colonized, are akin to what one can find in today’s controversy over the implications of globalization on the developing countries ‘cultural patterns and structures. hence, the contradictions of colonialization visàvis globalization, as well as the interaction between the two, are chosen as the core concepts of this article. in order to expand the discussion, the impacts of the globalization process on two former parts of france, i.e., morocco (as a protectorate) and algeria (as a colony), are compared in detail. by this comparison, this research demonstrates the different consequences of colonization considering the domestic elements such as geography and social structures which provided different conditions for the mentioned countries in confronting the french colonization. these conditions will be investigated within the framework of globalization, modernism and postcolonialism, followed by adopting a comparative analysis and implementing the content analysis method. this aims to underscore french colonization’s influence on shaping the current understanding concerning modernism and globalism.