ژان ژاک روسو و بسط ایده شهروندی مدرن

جریان غالب در تفسیر فلسفه سیاسی روسو، جریانی است که می‌کوشد فهم روسو را به فهم «تمایز جوهری» او از هابز و لاک منوط کند. بدین‌ترتیب فهم ایده شهروندی مدرن که با فلسفه سیاسی روسو وارد مرحله‌ای اساسی شد نیز اغلب بر همین منوال، یعنی با تاکید بر «تمایز جوهری» میان ایده شهروندی نزد هابز و روسو به انجام می‌رسد. اما پیچیدگی و چندلایگیِ فلسفه سیاسی روسو نباید موجب شود که از پیوند محکم و اساسی آن با طرح نوینی که هابز درانداخت، غفلت ورزیم. در واقع روسو درست به مانند اسلاف مدرن خویش با این حُکم موافقت کرد که انسان بنا به طبیعت خویش، موجودی غیرسیاسی است و اینکه تحلیل وضع بشر را باید از ایده فرد آغاز کرد. هدف از این مقاله کوشش برای نشان دادن این امر است که فهم فلسفه سیاسی روسو و به‌تبع آن فهم ایده شهروندی نزد روسو، بیشتر از آنکه در پرتو آن «تمایز جوهری» امکان‌پذیر باشد، در ذیلِ بسط ایده هابز و به یک معنا رادیکال کردن آن ایده قابل‌ فهم است. ما می‌خواهیم نشان دهیم که ایده فرد صاحب حق در فلسفه سیاسی روسو، همان مبنایی است که اجازه نمی‌دهد تمایز میان فلسفه او و هابز چندان «جوهری» باشد. بر همین اساس آنچه روسو را از هابز و لاک و لاجرم شهروند روسویی را از شهروندی هابزی و لاکی متمایز می‌کند، بسط مقدمات هابزی و به یک معنا رادیکال کردن مبانی مدرنیستی فلسفه سیاسی هابز است که به درکی از شهروندی نزد روسو منتهی شد که اکنون در مقام طبیعت ثانوی انسان مدرن خودنمایی می‌کند.

JEAN JACQUES ROUSSEAU AND THE DEVELOPMENT OF MODERN IDEA OF CITIZENSHIP

The mainstream approach in interpreting the Rousseau’s political philosophy stipulates the understanding of Rousseau to the understanding of his essential distinction from Hobbes and Lock. Therefore, in this approach, the understanding of the modern idea of citizenship which underwent a fundamental evolution through Rousseau’s philosophy is dependent on the understanding of that essential distinction. But, we should not ignore the tight relationship between the Rousseau’s political philosophy and Hobbes’s new political design, in spite of its complexity and multilayered character. In fact, Rousseau like his modern predecessors confirms that human being in naturally a political and that for analyzing human condition we must begin with the idea of individual. In this article, our purpose is to show that the understanding of Rousseau’s political philosophy and thereby understanding of the idea of citizenship in Rousseau’s thought is comprehensible more through the development and the radicalization of Hobbes’s idea of the individual than through the essential distinction. According to our reasoning the idea of the individual possessed unconditional right in the state of nature as the foundation of the new approach to politics is just the same idea hinders us to take this distinction into account as an essential one. Therefore, the fact that distinguishes Rousseauian citizenship from Hobbesian citizenship is the development and the radicalization of Hobbesian premises. This can lead to the conception of citizenship turned into second nature of the modern man.