مولفه‌های تشدید بحران در روابط ایران و آمریکا؛ ان‌پی‌تی یا توازن فراساحلی؟

مسئلۀ فناوری هسته‌ای در سال‌های اخیر به چالش اصلی روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده و بر درجۀ امنیتی شدن سیاست خارجی افزوده است. آمریکا چالشگر اصلی و طلایه‌دار تهدید و تحریم علیه جمهوری اسلامی است. این دولت با توسل به قرارداد منع تکثیر سلاح‌های هسته‌ای (npt) به رویارویی با جمهوری اسلامی پرداخته و با اعمال تحریم و تهدید درصدد تغییر رفتار و به‌زعم بسیاری از تحلیلگران روابط بین‌الملل تغییر نظام جمهوری اسلامی برآمده است. این روند از آغاز مناقشۀ هسته‌ای تا رسیدن به برنامۀ جامع اقدام مشترک (برجام) ادامه داشت که با امضای برجام انتظار می‌رفت که بحران فروکش کند، اما با ورود ترامپ به کاخ سفید و اعلام خروج آمریکا از برجام، بحران هسته‌ای با شدتی بیش از گذشته دامنگیر روابط خارجی ایران شد، به‌گونه‌ای که بخش عمدۀ انرژی و توان متولیان سیاست خارجی ایران، صرف دفاع و رفع تهدیدات و فشارهای ناشی از بحران هسته‌ای می‌شود. این مسئله سوالاتی را فراروی ما قرار می‌دهد، از جمله اینکه مواضع دولت آمریکا در قبال فناوری هسته‌ای جمهوری اسلامی، آیا صرفاً برای ممانعت از تکثیر سلاح‌های هسته‌ای و در راستای قرارداد ان‌پی‌تی است؟ یا به مسائل دیگر از جمله ماهیت جمهوری اسلامی و مواضع این کشور در سیاست خارجی برمی‌گردد. فرضیۀ مقاله این است که فشارهای آمریکا بر ایران صرفاً به قرارداد منع تکثیر سلاح‌های هسته‌ای برنمی‌گردد، بلکه ماهیت و مواضع سیاست خارجی جمهوری اسلامی در منطقه با رویکرد توازن فراساحلی (offshore balancing) آمریکا در خلیج‌فارس در تقابل است و این تقابل، از علل اصلی تشدید مناقشات دو کشور به‌شمار می‌رود. یافته‌های پژوهش موید فرضیۀ مذکور است. در نگارش این مقاله از رویکرد تبارشناسانه (تاریخی تطبیقی) و روش کتابخانه‌ای استفاده شده است.

Factors of Crisis escalation in USIran relations, N PT or offshore balancing?

The issue of nuclear technology has long influenced relations between western governmentsespecially USAand the Islamic Republic of Iran. Today, the nuclear technology has become the main challenge between the two countries with USA claiming that it only wants to prevent Iran from developing nuclear weapons. Donald Trump on May 8, 2018, withdrew from the Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA),increasing the pressure on Iran through continued threats and raising sanctions. This study aims to analyze the cause of US’s inimical policy towards Iran and the reason for the escalation of hostility between the two countries. The question which is posed is whether what the United states really worries about is Iran’s probable violation of NPT Or there is another more important reason, namely , the Islamic Republic of Iran’s foreign policy in middle east which confronts the USA’s grand strategy towards offshore balancing in Persian Gulf. It is hypothesized that what really concerns USA and causes its hostility towards Iran, is not Iran’s probable violation of NPT, but is related to the changes in its approach to offshore balancing in Persian Gulf.. This study attempts to answer the aforementioned questions by utilizing a Phenomenological (historical & comparative) approach based on library resources.