نقش سیاسی توده‌ها در ایران معاصر، بازخوانی و تحلیل تاثیر توده‌ها در تحولات سیاسی

یکی از نیروهای سیاسی تاثیرگذار در ایران معاصر، نیروی سیاسی توده‌هاست که در مقاطع مختلف تاریخ ایران از پیش از مشروطه تا نهضت ملی شدن صنعت نفت و انقلاب اسلامی ایران توانسته نقشی سازنده را ایفا کند. ازآنجا که در ایران هرگز احزاب پایداری شکل نگرفته‌اند، جای خالی آنها در تعاملات سیاسی به‌طور معمول با حرکت‌های توده مردم پر می‌شده است. اما ویژگی‌های توده‌ها با دیگر نیروهای سیاسی و حتی با افراد تشکیل‌دهنده تجمعات توده‌ای، متفاوت است و شناخت کنش‌ها و واکنش‌های سیاسی توده‌ها مطالعات تاریخی مفصلی را می‌طلبد. در این پژوهش ضمن کاوش در مبانی نظری حرکت‌های سیاسی توده‌ها، با بازخوانی و تحلیل مقاطع مهمی از تاریخ معاصر که در آن توده‌های مردم حرکت‌های سیاسی انجام داده‌اند، تلاش شده است که ویژگی‌های این حرکت‌ها و نیروهای بسیج‌کننده توده‌ها و نیز حرکت‌های توده‌ای متقابل مطالعه شود. در پایان، با مطالعه اصول حاکم بر حرکت‌های توده‌ها نتیجه‌گیری می‌شود که در مقاطع مختلف تاریخ ایران، نیروهای سیاسی گوناگون قادر به بسیج توده‌ها بوده‌اند، ولی در مجموع، می‌توان ادعا کرد که موفق‌ترین شبکه‌ای که توانسته توده‌ها را به‌خوبی و با تداوم بسیج کند و از نیروی سیاسی آنان بهره ببرد، شبکه روحانیت دست در دست شبکه بازاریان و اصناف بوده است.

Masses’ Political Role in Contemporary Iran: a Review and Analysis of Masses’ Impact on Political Changes

In different periods of Iranian contemporary history from the Constitutional Revolution till the Oil Nationlisation Movement and the Islamic Revolution, masses of people have been one of most effective political forces that played a constructive role in Iranian politics. Since there were no stable political parties in Iran, a gap of a systematic opposition was felt, and this gap has been filled by masses in different occasions. But the character of masses is different from both the individual participants and other political forces, and therefore, understanding actions and reactions of masses need indepth historical studies. In this research paper beside theoretical discussions, features of masses and the mobilizing powers behind them as well as countermasses movements have been studied. In sum, it could be argued that although in Iranian contemporary history a few political forces have shown a good ability in mass mobilisation, the clerics, hand in hand with merchants and guilds, have shown the most successful mobilizing power.