همکاری های نوین منطقه‌ای اسیای مرکزی و چشم‌انداز آیندۀ آن

پس از فروپاشی اتحاد شوروی در دهۀ 1990 و رکود اقتصادی چشمگیر حاصل از آن در منطقۀ آسیای مرکزی، در دهۀ نخست سال 2000، منطقه روند رشد سریع اقتصادی و ادغام داخلی و خارجی را تجربه کرد. ادغام در آسیای مرکزی، اتصال بین قزاقستان، قرقیزستان افغانستان و رشد سریع در روابط اقتصادی با برخی از همسایگان بزرگ، به‌ویژه چین و روسیه بود. این فرایندِ ادغام آسیای مرکزی بخشی از روند بزرگ‌تر ادغام فضای اقتصادی اوراسیا بوده است. در این معنا، یکپارچگی اقتصادی آسیای مرکزی یک واقعیت است؛ اما در این فرایند این شکاف‌‌های جدی وجود دارد: رویۀ عملی بستۀ برخی از کشورهای منطقه به تجارت درون‌منطقه‌ای به‌ویژه توسط ترکمنستان و ازبکستان، بسته‌شدن مرزها، همکاری‌نداشتن در زمینه‌‌های انرژی و آب، حکومت‌ها و سازمان‌های منطقه‌ای ضعیف. همکاری‌‌های منطقه‌ای موثر در میان کشورهای آسیای مرکزی، رویایی دور باقی مانده است؛ ولی چهار تحول اخیر به‌شدت از روند همکاری‌‌های منطقه‌ای در آسیای مرکزی حکایت دارد: 1. نیت آشکار چین برای استفاده از سازمان همکاری شانگهای ‌به‌عنوان ابزاری موثر برای حمایت از همکاری‌‌های اقتصادی منطقه‌ای؛ 2. روند جامعۀ اقتصادی اوراسیا به رهبری روسیه و پیشرفت آن در ایجاد یک اتحاد گمرکی؛ 3. تلاش اروپا و آمریکا برای حمایت از روند ادغام منطقه‌ای افغانستان؛ 4. تلاش‌‌های مداوم، با حمایت چین برای تقویت برنامۀ همکاری اقتصادی منطقه‌ای آسیای مرکزی.