مفهوم «خویشتن» در سنت فکری ملی گرا؛ مطالعۀ موردی: کسروی و شادمان

مسئلۀ «خویشتن» و کیستی «ما» در برابر دیگری غرب یکی از مباحث عمدۀ مورد توجه روشنفکران ایران معاصر بوده است. با رجوع به آثار روشنفکرانی که در زمینهاین حوزۀ موضوعی قلم زده‌اند، مشخص می‌شود که آنان با دیدگاه‌های گوناگونی که هر کدام از «سنتِ» فکری خاصی نشات گرفته است، درباره «خویشتنِ ایرانی» به بحث نشسته‌اند. هدف این مقاله، واکاوی مفهوم «خویشتن» از دیدگاه «سنتِ» فکری ملی‌گراست که به‌طور خاص در آرای دو تن از متفکران ایرانی معاصر، احمد کسروی و فخرالدین شادمان متجلی است. بدین ترتیب، پرسش اساسی این مقاله، این است که روشنفکرانِ «سنتِ» فکری مذکور چه تصوری از مفهوم «خویشتن» داشتند و با توجه به کدام زمینه‌های اجتماعی و نظری به این تصور رسیده‌ بودند؟ فرضیۀ مقاله عبارت است از اینکه در «سنت» فکری ملی‌گرا، تعریف روشنفکران از مفهوم «خویشتن» براساس بازخوانی آموزه‌های فکری و میراث معنوی «ما» در محدودۀ ایران و براساس مشترکاتی همچون زبان فارسی شکل می‌گیرد و روایت‌های آنان از زندگیِ «خویشتن ایرانی» مبتنی بر روایت‌های تاریخی ایران است. نوشتار حاضر، در دو بخش اصلی شکل یافته است. در محور نخست با توجه به تقدم زمانی دوران زندگی و همچنین فضل تقدم، به تبیین نظرهای سید احمد کسروی و در محور دوم به بررسی آرای سید فخرالدین شادمان پرداخته‌ایم. در پایان نیز جمع‌بندی مباحث و نتیجه‌گیری پرسش و فرضیۀ مقاله آورده شده است.