مفهوم‌پردازی روابط قدرت در فرایند پژوهش دانشگاهی

هدف پژوهش حاضر شناسایی ویژگی‌ها و مشخصات روابط قدرت در فرایند پژوهش دانشگاهی است. طرح پژوهش، کیفی و با استفاده از روش پدیدارشناسی توصیفی موستاکاس صورت گرفته است. برای گردآوری داده‌های کیفی، مصاحبه‌های عمیق و نیمه ساختاریافته‌ای با 19 دانشجو و فارغ‌التحصیل دانشگاه تهران به‌صورت هدفمند و با استفاده از راهبرد نمونه‌گیری معیار انجام‌شده است. به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش تجزیه‌وتحلیل استیوککولایزیکین استفاده‌شده است. بر اساس یافته‌های پژوهش، تخصص، ساختار، شخصیت، فرصت، فرهنگ و منابع مالی، به‌عنوان منابع قدرت کنشگران دانشگاهی در فرایند پژوهش، اختیار، ایجاد وابستگی، فشار/اجبار، مذاکره/چانه‌زنی و نفوذ به‌عنوان راهبردهای قدرت در فرایند پژوهش، مدیریت برداشت و مشروعیت بخشی به‌عنوان مهم‌ترین تاکتیک‌های اعمال قدرت در فرایند پژوهش و انتظارات اجتماعی، پژوهش، دانشجو، رسانه، قانون، مدارج علمی بالاتر، نمره و گروه‌های آموزشی به‌عنوان ابزارهای اعمال قدرت شناسایی شدند. یافته‌های پژوهش نشان داد، کنشگران در فرایند پژوهش از این ویژگی‌ها بیشتر در جهت اهداف فردی و سودجویانه بهره می‌بردند و به‌نوعی از قدرت خود سوءاستفاده می‌کردند؛ بنابراین، یافته‌های پژوهش حاضر با ترسیم وضعیت وجود روابط قدرت در فرایند پژوهش، ضمن نقد و آسیب‌شناسی فرایند حاضر، داده‌های بسیار مفیدی برای کاربست در سیاست‌گذاری پژوهشی آموزش عالی به همراه داشته است.

Conceptualizing Power Relations in Academic Research Process

The purpose of this present study is to identify the characteristics of power relations in the academic research process. The research design was qualitative using Mustakkas descriptive phenomenological method. In order to collect qualitative data, indepth and semistructured interviews were conducted with 19 students and graduates of University of Tehran using criterionbased sampling strategy. In order to analyze data, the Stokes ColaizziKane analysis method was used. Based on research findings, expertise, structure, personality, opportunity, culture and financial resources as power sources of academic actors in the research process, authority, dependency, pressure/coercion, negotiation/ bargaining and influence as strategies in research process, and impression management and legitimization were identified as the most important tactics of power use in the research process, and social expectations, research, students, media, law, higher academic degrees, scores, and departments were identified as power tools. The findings of the study showed that the actors in the research process used these characteristics more for personal and profitable targets and somehow abused their power. Therefore, the findings of the present study, by drawing on the status of the existence of power relations in the research process, while critiquing and pathologizing the present process, have provided very useful data for its application in higher education research policy.