مروری براثرات جانبی آفت‌کش‌ها و چگونگی ارزیابی این اثرات روی زنبور تریکوگراما در ایران

زنبورهای تریکوگراما (.trichogramma spp) پارازیتوئید تخم طیف گسترده‌ ای از آفات محصولات کشاورزی و عرصه ‌های منابع طبیعی به شمار می ‌روند و حداقل 12 گونه از این جنس به ‌طور گسترده و تجاری در برنامه‎‌ های مهار زیستی کشورهای مختلف استفاده می‌ شوند. این زنبورها نسبت به سایر عوامل مهار زیستی با سرعت زیاد و  به سادگی روی میزبان ‌های ثانویه قابل پرورش هستند. تاکنون 11 گونه از زنبورهای جنس تریکوگراما از مناطق مختلف ایران شناسایی شده‌اند و برخی گونه‌ها در کشور به مرحله پرورش انبوه رسیده است. در طول چند دهه اخیر از گونه‌های مختلف این زنبور در مهار زیستی کرم گلوگاه انار، کرم ساقه‌خوار برنج، کرم سیب، ساقه ‌خوار اروپایی ذرت و کرم غوزه پنبه در نقاط مختلف ایران استفاده شده است. با توجه به اینکه در حال حاضر مبارزه شیمیایی مهمترین ابزار در مدیریت آفات کشاورزی می‌باشد، استفاده از ترکیبات شیمیایی خطرناک سبب آلودگی‌ های زیست محیطی، طغیان آفات ثانویه، ظهور مقاومت، تهدید سلامتی انسان و اثرات نامطلوب روی موجودات غیرهدف شده است. بیشتر آفت ‌کش ‌های مرسوم که برای کنترل آفات استفاده می‌شوند، ترکیبات آلی با طیف وسیع هستند که جمعیت‌های دشمنان طبیعی را مشابه آفات نابود می ‌کنند. مطالعات متعددی نشان داده‌اند که حشره ‌کش‌ هایی که برای کنترل آفات به کار می روند اثرات جانبی متعددی روی دشمنان طبیعی دارند از جمله تغییراتی که در رشد و نمو، درصد خروج و نسبت جنسی ایجاد می ‌کنند. برای ارزیابی اثرات جانبی آفت ‌کش ‌ها بر دشمنان طبیعی، استانداردهایی توسط سازمان جهانی مهار زیستی تدوین شده که نتایج آن علاوه بر مقبولیت بین المللی می ‌تواند حاوی توصیه‌های ارزشمندی برای استفاده در برنامه ‌های مدیریت تلفیقی آفات باشد. مطالعاتی که به اثرات جانبی آفت‌کش ‌ها روی دشمنان طبیعی می‌ پردازد، به یافتن ترکیبات انتخابی سازگار با عوامل مهار زیستی کمک می‌ کند. استفاده از ترکیبات انتخابی که ایمنی به نسبت بالایی برای دشمنان طبیعی داشته باشد راه را برای استفاده از این ترکیبات در کنار عوامل مهار زیستی در برنامه‌ های مدیریت تلفیقی آفات هموار می ‌سازد و از میزان مصرف آفت‌کش ‌ها می‌کاهد. مقاله حاضر مروری است بر مطالعات انجام شده در زمینه اثرات جانبی آفت ‌کش ‌ها روی گونه‌ های مختلف زنبور تریکوگراما در ایران که امید است بتواند زمینه‌ ساز توسعه بیشتر کنترل تلفیقی آفات در کشور باشد.

review on the side effects of pesticides and how to evaluate these effects on trichogramma in iran

the egg parasitoid trichogramma spp is biological control agents of a wide range of agricultural and forests pests. at least 12 species of trichogramma are commercially used in biological control programs in different countries of the world. these wasps can be reared on secondary hosts more quickly and easily than other biological control agents. so far, 11 species of trichogramma have been identified from different parts of iran and some species have reached mass rearing in the country. during the last few decades, different species of trichogramma have been used in biological control of many pests including carob moth in pomegranate, rice stem borer, codling moth, european corn stem borer and cotton bollworm in different parts of iran. chemical control is currently the most important tool in agricultural pest management, the use of hazardous chemical compounds has caused environmental pollution, secondary pest outbreaks, emergence of resistance, threats to human health and adverse effects on non–target organisms. most conventional pesticides used to control pests are broad–spectrum compounds that kill natural enemy populations similar to the pests. numerous studies have shown that pesticides used to control pests have many side effects on natural enemies, including changes in growth, development rate, and sex ratio. to evaluate the side effects of pesticides on various biological agents, some standards have been developed by the iobc. the results of which, in addition to international acceptance, can provide valuable recommendations for use in ipm programs and help to find selected compounds compatible with biological control agents and reduces the use of pesticides. the present article is a review of studies on the side effects of pesticides on different species of trichogramma wasps in iran, which is being conducted for the first time and hoped to pave the way for the development of integrated pest control in the country..