صورت بندی سوژه زن مدرن در گفتمان شبه مدرن پهلویسم

زن یکی از پرمناقشه‌ترین سوژه‌ها در گفتمان‌های تاریخ معاصر ایران بوده و در هر دوره معنایی خاص یافته است. هویت زنان همواره تحت تاثیر گفتمان‌ها و تنازعات گفتمانی قرار گرفته است. دورۀ پهلوی به‌دلیل آشکارشدن این تنازعات در حوزۀ کنش‌های اجتماعی، اهمیت زیادی دارد.مقالۀ حاضر با استفاده از روش تحلیل انتقادی گفتمان به واکاوی گفتارهای مهم در متون روشنفکران این دوره حول محور زنان می‌پردازد تا معنای زن مدرن و رویه‌های معنایی برسازندۀ آن را درک و ایدئولوژی حاکم بر این گفتمان را واکاوی کند و به بررسی جایگاه آن در سپهر سیاسی-اجتماعی بپردازد.نتایج تحقیق نشان می‌دهد مهم‌ترین گزاره‌های گفتمانی عبارت‌اند از: ضرورت مدرن‌سازی فوری ایران، وطن‌پرستی باستان‌گرایانه و دولت مقتدر نوگرا، حقوق اجتماعی زنان، لزوم علم‌آموزی زنان، تاکید بر تکالیف زنانه، بازنگری در پوشش زنان و لزوم رفع حجاب و تغییر مناسبات ازدواج. این گفتمان با طرد و نفی زن سنتی به برساخت زن مدرن به‌مثابۀ «زن ایرانی تراز تجدد» می‌پردازد و تحت تاثیر ایدئولوژی ناسیونالیسم باستان‌گرا و با تاکید بر مقولۀ نوگرایی مقتدرانۀ عناصر هویت‌ساز پیشین را به حاشیه می‌راند و عناصر مدرن را به تقلید از زنان اروپایی برجسته می‌سازد.در سطح کردار گفتمانی و کردار اجتماعی تناقضاتی در این رویکرد وجود دارد که نشان می‌دهد رهایی و ترقی زنان هدف این گفتمان نبوده، بلکه هدف اصلی، از یک طرف کاستن از قدرت سنت‌گرایان و از سوی دیگر ارائۀ چهره‌ای نمایشی از مدرنیزاسیون بوده است.

discourse formulation of the modern woman subject in pahlavi pseudo modern discourses

the topic of women has been one of the most debated in the discourses of contemporary iranian history, acquiring a unique meaning in each era. these discourses and the conflicts that they contain have significantly influenced her identity. the visibility of these conflicts in social actions is a significant factor in the pahlavi period.this paper employs critical discourse analysis to investigate the narratives associated with the quasi-modern pahlavi discourse on women. its objective is to analyze the socio-political context in which the modern woman is situated, to comprehend the concept of the modern woman and the semantic processes that shape it, and to comprehend the dominant ideology of this discourse.according to the research findings, the primary discursive statements are as follows: the necessity of iran’s immediate modernization, past-oriented patriotism and a forward-looking authoritative state, women’s social rights, the necessity for women’s education, emphasis on women’s duties, reevaluation of women’s dress code, the imperative of lifting the veil, and altering marital relations. in contrast to the traditional woman, the modern woman is portrayed as the embodiment of iranian modernity in the discourse. the ideology of ancient-oriented nationalism and the emphasis on the concept of a progressive dictator have influenced it to disregard previous identity-forming elements and highlight modern elements that are reminiscent of european women.at the discursive and social practice level, this approach contains contradictions that suggest that women’s liberation and progress were not the ultimate objective, but rather a means to diminish the influence of traditionalists and, alternatively, to present a staged image of modernization as the primary objective.