تاراج آشکار: پیرامونی‌سازی، سلب مالکیت و بی‌ثبات‌زیستی

شکل‌گیری دولت-ملت‌های مدرن و ایدئولوژی ناسیونالیسم باستان‌گرا برای چند دهه که به غیریت‌سازی درون‌اجتماعی و ملی مبتنی بر هویت قومی، مذهبی و زیانی بود، سبب ایجاد عرصۀ زیست‌جهان ایدئولوژیکی در ایران شده بود که غیریت‌سازی، پیرامونی‌سازی و فرودست‌سازی در آن حرف اول را می‌زد. این مقاله با تمرکز بر زیست‌جهان فرودستان (در اینجا نیروهای کار غیررسمی در حاشیه) به این پرسش پاسخ می‌دهد که چه سازوکاری وضعیت فرودستی نیروهای کار غیررسمی را تولید و بازتولید می‌کند و فرودستان چه راهبرد‌های مقاومتی‌ای را در پیش می‌گیرند. به عبارت دیگر، منطق نیروهای حاکم بر شهر سنندج و حومۀ آن را با رویکردی مردم‌نگارانه مطالعه می‌کنیم. حیات اقتصادی و اجتماعی مردم سنندج در مکانیسمی مورد تعدی بوده که به فرودست‌شدن مردم انجامیده و بخش اعظمی از شهروندان را از دایرۀ زندگی نرمال بیرون انداخته است. درنتیجه آن‌ها ناگزیر به اقتصاد و کار غیررسمی گرویده‌اند. میدان مطالعه شهر سنندج است.این پژوهش در رویکرد کیفی و به روش مردم‌نگاری انجام شده است. در کار میدانی مردم‌نگارانه، پژوهشگر با میدان روبه‌رو است. گردآوری داده‌ها با فنون پژوهش میدانی شامل مشاهدات، گفتگوها و مشارکت یا حضور در زندگی روزانه و مطالعات کتابخانه‌ای صورت گرفته است. چارچوب مفهومی ما براساس نظریات آصف بیات، میشل فوکو، امبمبه و استندینگ بنا شده است.این مطالعه نشان می‌دهد سازوکار فرودست‌ساز از طریق سلب‌مالکیت‌های گسترده در قالب سیاست‌ها و برنامه‌های تاریخی، اقتصادی و اجتماعی، به پیرامونی‌سازی، فرودستی و بی‌ثبات‌زیستی شهروندان دامن زده است. همچنین نشان می‌دهد در برابر این سازوکارهای فرودست‌ساز، راهبرد‌هایی مقاومتی مانند تسخیر خیابان، هویت‌طلبی ناسیونالیستی، فرقه‌گرایی و... شکل می‌گیرد. به تعبیری مطابق نتایج، تاریخ سنندج در پیوندی ناگسستنی با سیاست‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در تجربه‌ای تاریخی بوده که با اعمال سیاست اغیارسازی، پیرامونی‌کردن و مطرودسازی شاهد تاراج گسترده از منابع محلی و از سوی دیگر سلب‌مالکیت از حقوق و زیست شهروندان بوده که با درافتادن جمعیت عظیمی از مردمان محلی در جرگۀ فرودستان رقم خورده است. اما این متن همواره جهان‌هایی موازی در برابر این سازوکار تاراج سیستماتیک تاریخی خلق کرده است.نکته‌ای که نباید از نظر دور داشت این است که به موازات خلق جهان‌های فرودستان در برابر تاراج و سلب‌مالکیت تاریخی، این جهان‌های موازی نتوانسته است به‌مثابۀ پلی برای خروج از فرودستی و قربانی‌شدن آنان باشد.

the overt plunder: peripheralization, dispossession, and precarious living

with the emergence and formation of modern nation-states and the ideology of archaic nationalism, a framework that fostered intra-social and national othering based on ethnic, religious, and linguistic identity prevailed for several decades. this resulted in the establishment of an ideological lifeworld in iran, characterized by subordination, peripheralization, and othering. this article addresses the question of what mechanisms generate and reproduce the subordination of informal labor forces by focusing on the lifeworld of the subordinates, specifically informal labor forces on the periphery. furthermore, which resistance strategies do the subordinates implement? in other words, the objective of this investigation is to examine the logic of the dominant forces in the city of sanandaj and its suburbs using an ethnographic approach. the people of sanandaj have been subjected to mechanisms that have resulted in their subordination, which has forced a substantial portion of the population to engage in informal economies and labor, thereby forcing them to exit the sphere of normal life.the city of sanandaj serves as the research site. this research employs ethnographic methodologies and employs a qualitative approach. in ethnographic fieldwork, the researcher interacts directly with the field or environment. field research techniques, such as observations, interviews, participation or immersion in daily life, and library studies, were employed to collect data.our conceptual framework is founded on the theories of asef bayat, michel foucault, mbembe, and standing. this study demonstrates that the mechanism of subordination through pervasive dispossession, which is implemented through historical, economic, and social policies and programs, exacerbates peripheralization, subordination, and precarious living conditions for citizens. moreover, it reveals that resistance strategies, including street occupations, nationalist identity pursuits, and sectarianism, are developed in response to these subordinating mechanisms. it demonstrates that although the history of sanandaj is inextricably linked with economic, social, and political policies in a historical experience characterized by othering, peripheralization, and exclusion, which culminated in the extensive plunder of local resources and the dispossession of citizens’ rights and livelihoods, resulting in a substantial population being relegated to the ranks of the subordinates, this narrative has consistently generated parallel worlds in opposition to this systematic historical plunder.it is imperative to acknowledge that these parallel worlds, which have been established in response to historical pillage and dispossession, have not functioned as a means of evading subordination and victimization