جامعه شناسان ایرانی و پیش بینی تغییرات نهاد خانواده در ایران (یک مطالعه انتقادی)

یکی از مشکلات جوامع امروزین پیچیدگی روزافزون و به تبع آن خودبسندگی و استقلال نهادها برابر عاملین اجتماعی است. در فرایند مدرنیزاسیون، نهادها، عینیتی مستقل از کنشگران پیدا می کنند. این پیچیدگی فرایند مدیریت جامعه را دچار مسائلی می‌کند که توجه به آینده و پیش‌بینی روندها و فرایندها را می‌طلبد. پیش‌بینی، یکی از خواص فراموش شده علم در جامعه‌شناسی ایرانی است. به گونه‌ای که تقریبا جامعه‌شناسی در ایران طی چهاردهه گذشته کوششی برای اعلان آینده پیرامون نهادی خاص و با تغییراتی در یک حوزه نداشته است. با این وجود به صورت ناخودآگاه، جامعه‌شناسان پیش‌بینی‌هایی داشته‌اند که محقق شده است. برخلاف جریان غالب جامعه شناسی در جهان که آینده نهادهای اجتماعی از جمله خانواده بیشتر مورد توجه بوده است، جامعه شناسان در کشور ما، بیشتر پدیده هایی که نماد تغییرپذیری جامعه هستند، همچون انقلاب ها و جنبش های اجتماعی را به عنوان انواع مختلفی تغییرات اجتماعی مورد مطالعه قرار داده اند. این مقاله بر آن است با بررسی نگاه جامعه‌شناسان ایرانی پیرامون تغییرات خانواده ایرانی که در مقالات آنان منعکس شده است، آن‌چه در لابلای متون به عنوان نگاه به آینده خانواده ایرانی بوده است را دسته بندی و احصا نماید.برای پاسخ به این سوال که «جامعه‌شناسان ایرانی چه پیش‌بینی‌هایی دربارۀ خانوادۀ ایرانی در ابعاد ازدواج، بعد خانواده و طلاق داشته‌اند» بهترین روش استفاده از تحلیل شکاف است که ابتدا در فضای مهندسی و به‌مرور زمان در مطالعات بازار استفاده شد.در ایران با دو نوع نگاه به آینده روبه‌رو هستیم. اولین مدل کار محققان آینده در دهۀ اخیر است که در پنج سال پیش قدرتمندتر شده است. جامعه‌شناسان نگاه دیگری به آینده دارند. آن‌ها تقریباً هرگز ادعای پیش‌بینی نکرده‌اند، اما دربارۀ رویدادهای آینده به‌ویژه درخصوص خانواده ابراز نگرانی کرده‌اند. در میان تمام نظریه‌های جامعه‌شناسان دو مورد را می‌توان به‌وضوح بیان کرد؛ اول اینکه هیچ‌یک از آن‌ها ادعا نکرده‌اند آیندۀ خانواده را پیش‌بینی می‌کنند، حتی اگر در عمل چنین کرده باشند. نکتۀ بعدی این است که هیچ‌کدام از آن‌ها از روش‌های متعارف آینده‌نگر در دنیای امروز استفاده نکرده‌اند. البته بخش قابل‌توجهی از روش تحقیق آینده‌پژوهان نیز برگرفته از جامعه‌شناسی است. جامعه‌شناسی سنتی غنی در مطالعات آیندۀ جهان معاصر است. با وجود این، در حوزۀ روش کسانی که از آیندۀ خانواده صحبت کردند، به‌صراحت از روش آینده‌نگر سخنی نگفتند.جامعۀ ایران را برخلاف آنچه شناخته شده است، می‌توان با مطالعه‌ای پیمایشی پیش‌بینی کرد. این موضوع در حوزۀ خانواده نیز کاملاً مشهود است.

iranian sociologists and predicting changes in the family institution in iran (a critical study)

the increasing complexity and, as a consequence, the self-sufficiency and independence of institutions relative to social agents is one of the problems of contemporary societies. in the course of modernization, institutions attain an objectivity that is independent of their actors. this complexity of the community management process creates issues that necessitate a focus on the future and an ability to anticipate trends and processes. prediction is one of the neglected scientific properties in iranian sociology. in such a way that sociology in iran has not made an endeavor in the past fourteen decades to predict the future of a particular institution or field change. nevertheless, sociologists have made accurate predictions unconsciously. in contrast to the prevailing trend of sociology in the rest of the world, where the future of social institutions, including the family, has received more attention, sociologists in our country have studied a variety of social changes, including revolutions and social movements. this article seeks to analyze the iranian sociologists’ perspectives on the changes in the iranian family as reflected in their writings, in order to classify and quantify their views on the future of the iranian family.to answer the question posed above, “what predictions have iranian sociologists made regarding the iranian family in terms of marriage, family size, and divorce?” the most effective method is gap analysis, which was initially utilized in engineering and has since been adapted for use in market research.in iran, there are two distinct perspectives on the future. the first model is the result of a decade’s worth of work by futurists, which has grown increasingly potent over the past five years. sociologists have a unique perspective on the future. they have rarely claimed the ability to predict the future, but they have expressed concern about family-related future events. among all sociological theories, two instances can be stated with clarity. first, none of them have claimed to be able to predict the family’s future, even if they have done so in the past. next, none of them employed conventional futuristic methods in today’s world. yet, a substantial portion of future researchers’ research methods are derived from sociology as well. sociology is a diverse tradition in contemporary world studies of the future. in the sphere of method, however, those who discussed the future of the family did not explicitly mention the futuristic method.contrary to popular belief, iranian society can be foretold through survey research. this is also evident in the realm of the family.