تاملی بر وضعیت الگوهای معیشتی خانوارهای عشایر در شرایط خشک‌سالی (مورد مطالعه: خانوارهای عشایر استان سیستان و بلوچستان)

الگوهای معیشتی عشایر وابستگی مستقیمی به شرایط محیط زندگی‌شان دارد و بر همین اساس، مسئله اساسی مقاله حاضر این است که وضعیت این الگوها در شرایط خشک‌سالی در میان عشایر سیستانی و بلوچستانی چگونه است. فهم این مسئله، نخست مستلزم شناسایی الگوهای مزبور در منطقه است؛ بنابراین برحسب یافته‌های این پژوهش، که با رویکرد روش‌شناختی ترکیبی و در پی بهره‌گیری از تکنیک‌های مختلف اعم از نظرسنجی، مشاهده، گپ‌وگفت‌های میدانی، مطالعات کتابخانه‌ای و... انجام شده است، ‌اکنون می‌توان حداقل از شش الگوی معیشتی عمده در این منطقه و در میان عشایر آن نام برد: 1. الگوی معیشتی متکی بر دامداری، 2. الگوی معیشتی متکی بر کشاورزی، 3. الگوی معیشتی متکی بر صنایع محلی و فروش محصولات فرعی، 4. الگوی معیشتی متکی بر کارگری، 5. الگوی معیشتی متکی بر فعالیت‌های خدماتی، 6. الگوی معیشتی متکی بر دریافت حمایت‌های دولتی. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که اکنون دامداری و کشاورزی در میان نیمه‌کوچ‌نشینان منطقه، در عمل فعالیتی حاشیه‌ای و رو به افول است. صنایع محلی نیز که از سوی زنان عشایر تولید می‌شود، بیشتر پاسخگوی نیازهای خود آن‌هاست، اما آن‌ها به‌ناچار و برای کمک‌ به خانواده بخشی از آن را برای فروش عرضه می‌کنند که البته عایدی فراوانی ندارد. تولید سایر محصولات فرعی مانند حصیر نیز که وابستگی مستقیمی به امکانات محیطی دارد، دیگر چندان قابل‌توجه نیست. در حال حاضر خشک‌سالی‌های مداوم عشایر را به‌سوی فعالیت‌هایی سوق داده که چندان تناسبی با هویت و شخصیت فرهنگی آن‌ها ندارد، اما این گروه‌ها با وجود میل باطنی و رضایت بدان‌ تن داده‌اند. از جمله این فعالیت‌ها می‌توان به کارگری و سایر امور خدماتی مانند مسافرکشی، دست‌فروشی و... اشاره کرد. علاوه‌بر‌این، عشایر اکنون امکان حیات خود را بدون دریافت حمایت‌های دولتی بسیار دشوار دیده و هر کمکی از سوی نهادهای حمایتی را به‌مثابه ناجی و تا حدی تعادل‌بخش زندگی خویش می‌بینند.

livelihood patterns of nomadic households in drought conditions (case study: nomadic households of sistan and balochistan province)

introduction: the nomadic livelihood patterns are directly related to the conditions of their living environment, and so the main issue of the present article was how the situation of these patterns is in drought conditions between the sistan and balochistan nomadic tribes.method: the present study was conducted with a combined methodological approach. therefore, we have used qualitative techniques such as observation, conversation and documentary studies, as well as quantitative techniques such as survey.finding: according to the findings of this study, it is now possible to name at least six major livelihood patterns in this region and among its tribes: 1) livelihood pattern of ranch; 2) livelihood pattern of farming; 3) livelihood pattern based on local industries and byproducts sales; 4) livelihood pattern of laborbased; 5) livelihood pattern based on service activities; 6) livelihood pattern based on receiving government support. the results of the study show that the current livestock and agriculture among the semiinhabitants of the region is practically a marginal and declining activity. local industries, mainly produced by nomadic women, are often responsive to their own needs, but they are forced to sell a part of it to help the family, which of course has no significant income; the production of other byproducts, such as the mat, which is directly dependent on environmental facilities, is also scarce. subsequent droughts have brought nomads into activities that are not commensurate with their cultural identity and personality, and they do so in spite of their inner desire and satisfaction; these include laboring and other services such as grocery shopping, and so on. in addition, the nomads now find it very difficult to survive without government support, and they see every help from the support agencies as the savior of their lives.results & conclusion: in general, it seems that the nomadic communities of sistan and balochistan have become more and more distant from the old living patterns which was also the basis for their differentiation and identification and have been forced to accept patterns that are incompatible with their social structure and cultural context. of course, it is clear that the current situation is due to several underlying factors and cannot be reduced to a single natural factor. on the other hand, we know that this society is full of capacity, and paying attention to them can play an important role in the development of the whole country and, of course, in improving their own situation. therefore, it is necessary to understand the dimensions of the problem, and to take advantage of the active participation of the nomads, as soon as possible, carried out a series of compensatory measures, more than before.