بحران تامین آب در حوضه آبریز زاینده‌رود؛ مسائل سیاسی و اجتماعی و راهکارهایی برای مدیریت آن (مطالعه موردی: اعتراضات سال‌های 1389 تا 1392)

خشک‌سالی و کمبود آب واقعیت عینی در کشور ماست که با رشد جمعیت و به‌دنبال آن، ضرورت تامین نیاز جمعیتی، افزایش زمین‌های زیر کشت و گسترش صنایع، روزبه‌روز بر اهمیت و ماهیت مسئله‌ساز آن افزوده شده است. متاسفانه حوضه آبریز زاینده‌رود استان اصفهان، با قرارگرفتن در خط خشک‌سالی چندین ساله، با بحران تامین آب در مقاطع بلندمدت مواجه شده است. بحران آب در این حوضه علاوه‌بر بحران طبیعی تامین آب برای مصارف شرب، کشاورزی و صنعتی و تامین آب شرب بخشی از استان یزد، تبعات سیاسی و اجتماعی مهمی نیز در این منطقه داشته است. رویدادهای تلخی که اوج آن اسفندماه 1391 بود، لزوم توجه علمی و عملی بیشتر بر حل معضل آب در کلان کشور را به‌طور عام و در این منطقه، که اهمیت زیادی در ابعاد مختلف دارد، به‌طور خاص دو چندان می‌کند. در این مقاله، به‌ روش میدانی با بررسی جوانب این بحران و عوامل طبیعی و انسانی در وقوع و شدت ‌یافتن آن، راهکارهایی برای مدیریت بهینه بحران‌های احتمالی مشابه در آینده بیان شده است. یافته‌ها و نتایج این بررسی نشان می‌دهد کمبود آب یا کاهش دسترسی به منابع آب شیرین موجب احتمال بروز تنش و ناآرامی در حوزه‌های بحران‌خیز می‌شود؛ به‌طوری‌که اعتراض‌های سال‌های 1389 تا 1392 در بخش‌هایی از اصفهان در پی بحران تامین آب در حوضه آبریز زاینده‌رود رخ داده است. از جمله راهکارهای موجود برای حل تامین آب در حوضه آبریز زاینده‌رود و کاهش آسیب‌های اجتماعی در این زمینه می‌توان به تهیه طرح آمایش سرزمین به‌صورت صحیح و علمی، مدیریت واحد حوضه رودخانه زاینده‌رود، تشکیل شورای برنامه‌ریزی و مدیریت آب بین استان زیر نظر وزارت کشور و وزارت نیرو و با شرکت تمام مصرف‌کنندگان آب مانند کشاورزان، شهروندان، صاحبان صنایع و سازمان‌های مربوط به آن‌ها، ورود جدی مدیریت وزارت جهاد کشاورزی در اصلاح روش‌های سنتی آبیاری و پیشنهاد کشت محصولات جدید، تغییر راهبرد مدیریت فضای سبز شهری، جلوگیری از بارگزارهای جدید بر زاینده‌رود، تداوم طرح‌های انتقال بین حوضه‌ای، به‌ویژه انجام‌دادن و اتمام پروژه انتقال آب بهشت‌آباد و استفاده از فناوری‌های جدید در شیرین‌کردن آب و انتقال آن از خلیج‌فارس به فلات مرکزی و از دریای خزر به مناطقی مانند سمنان و شمال استان اصفهان اشاره کرد.

water supply crisis in zayandehrud watershed; social issues and solutions to manage it (demonstrations of 2011 to 2014)

introduction: famine and water shortage is a tangible reality in the country and its importance increases day by day as a result of the population growth, the need to supply the population necessities and the growth of industry and the underground cultivation. in the meantime, unfortunately the watershed of zayandehrood, located in isfahan, being on the drought line, has been struggling with water crisis and eventually facing water shortage in the long run. the water crisis in this part has lead to other important social consequences as well as the current crisis of fresh water supply, agricultural and industrial, and providing the fresh water of yazd. the bitter events that reached their peak in february, 2013 develops the scientific and practical importance on solving the problem of water crisis, particularly in this specific region which is of great importance.method: this article aims to suggest the methods to properly managing the similar crises of the future by investigating the social aspects of this crisis and the natural and human factors in its occurrence and severity.finding:the findings and results of this examination show that water shortage or the reduction of accessing to fresh water resources leads to tensions in acute districts; thus the demonstrations of 2011 to 2014 in some districts of isfahan took place because of the water crisis of zayandehrood district. results & conclusion: providing the scientific and proper logistics of the land, the management of zayandehrood district, the establishment of planning counsel and the management of water supply under the control of ministry of interior and ministry of energy and with the participation of all of the water consuming parts such as farmers, citizens, the manufacturers and the related institutions, the acts of the ministry of agriculture in developing the traditional methods of irrigation, making a change in managing the natural space of the cities, using the new technologies in water desalination process and its conveyance to the related milieus, are considered the useful methods of solving the problem of water crisis in zayandehrood and lessening the social disadvantages in this particular context.