ارزشیابی اثربخشی طرح سامان‌دهی کودکان خیابانی ایران

پدیده کودکان خیابانی یکی از آسیب‌های اجتماعی جوامع مدرن و صنعتی است. در ایران، سازمان بهزیستی از سال 1384، متولی طرح سامان‌دهی کودکان خیابانی شده است. این مطالعه، میزان اثربخشی این طرح در نیل به اهدافش را بررسی کرده است. روش پژوهش حاضر پیمایشی از نوع توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش نیز شامل کودکان خیابانی مراکز سامان‌دهی کودکان کار خیابانی بهزیستی استان‌های منتخب (سراسر کشور) و والدین یا سرپرستان این کودکان است. ابزار پژوهش مصاحبه و پرسشنامه محقق‌ساخته براساس اهداف طرح بوده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد تغییر معنادار و موثری در وضعیت اشتغال به تحصیل کودکان ایجاد نشده است. بعد از مداخله در طرح، وضعیت کار کودک به‌صورت معناداری کاهش ‌یافته است؛ به‌طوری‌که حدود 23 درصد کودکان بعد از مداخله کار نمی‌کنند. با توجه به هدف بهبود سامان‌یابی کودکان خیابانی، حدود 15 درصد کودکان از سرپرستی والدین بی‌کفایت خود خارج‌ شده‌اند. درباره وضعیت طرح در دستیابی به هدف بهبود ظرفیت‌های خانواده، درمجموع تنها 20 درصد از خانواده‌های این کودکان با توجه به معیارها توانمند شدند. با توجه به یافته‌های این پژوهش می‌توان عنوان کرد که طرح سامان‌دهی کودکان خیابانی با وجود اینکه در نیل به برخی اهداف موفق بوده است، توانمندسازی کودکان و خانواده‌ها در سطح قابل‌قبولی صورت نگرفته است و در دستیابی به مجموع اهداف خود نیاز به برنامه‌ریزی تخصصی‌تر وجود دارد؛ بنابراین نیاز است با توجه به ارزشیابی طرح، تغییراتی در اهداف، تعاریف، نحوه عملکرد و خدمات تخصصی ایجاد شود. پیشنهاد می‌شود شاخص‌های کمی و کیفی قابل‌سنجش برای اهداف طرح سامان‌دهی کودکان خیابانی تعریف و رویکردهای مداخله مددکاری اجتماعی براساس دیدگاه‌های جدید تنظیم شود.