تحلیل اجتماعی رابطۀ سازمان صنفی و سازمان فتوت در ایران

باور غالب در مطالعات جامعه‌شناسی تاریخی این است که انجمن‌ها و سازمان‌های صنفی در شهرهای ایران فعالیت نداشته اند، اما مقالۀ حاضر برمبنای چارچوبی جامعه‌شناختی نشان می‌دهد در اواخر سدۀ میانه در ایران، پیشه‌وران در تعامل با سازمان‌های فتوت، نوعی سازمان صنفی تشیکل داده اند که با سازمان‌های صنفی قرون‌وسطی در غرب متفاوت است. چارچوب جامعه‌شناختی مقالۀ حاضر مبتنی بر یک سنخ سازمان صنفی پیشامدرن و برگرفته از آرای دورکیم است. برمبنای این چارچوب، به‌نظر می‌رسد اصناف در اواخر سده‌های میانه در ایران در پیوند با سازمان‌های فتوت صوفیانه، شکلی از سازمان صنفی به‌وجود آوردند که می توان آن را «سازمان صنفی دینی» نامید. آنچه در این دوران، سازمان صنفی را به‌عنوان انجمن‌های حرفه‌ای در شهرها متشکل‌تر و منسجم‌تر ساخت، فتوت صوفیانه به‌عنوان آیینی دینی بود که بر منافع حرفه‌ای اعضا اولویت داشت. این سازمان صنفی دینی، تنها با تکیه بر آیین و انجمن دینی می‌توانست تا حدودی از انسجام سازمان یافته و رسمیت برخوردار شود. این امر نشان می‌دهد تا چه حد ماهیت و سازمان ایدئولوژی حاکم بر اصناف بازار در شهرهای ایران، در هر دوره اهمیت دارد.