مطالعۀ عوامل موثر گرایش به خرافات در بین شهروندان: فراتحلیل پژوهش‌های بازۀ زمانی 1388 الی 1397

خرافه به باورهای مبتنی‌بر تقدیر، شانس، سنت می‌گویند که فرد برای تحلیل اتفاقات پیرامون خود استفاده می‌کند و معمولاً مبنای علمی ندرند. متفکران نوسازی علت آن را محلی‌گرایی، انزوای محیطی، فقر فرهنگی، تلۀ محرومیت، خرده‌فرهنگ گروهی، عدم نوسازی اجتماعی، ترس از تحول، جامعۀ کندویی و قطاعی و وجود تصور خیرمحدود می‌داند. در ایران مطابق آمارها، میزان گرایش به خرافه زیاد شده و شهروندان هزینۀ مالی و اجتماعی برای این مساله می‌پردازند. هدف اصلی تحقیق، مطالعۀ عوامل موثر گرایش به خرافات در بین شهروندان است. روش تحقیق از نوع فرا تحلیل کمّی، جامعۀ آماری آن 23 سند که 18 پژوهش به‌دلیل پیمایش و مرتبط بودن با مسالۀ پژوهش، رعایت کیفیت و روایی انتخاب‌شده است؛ روش نمونه‌گیری از نوع غیراحتمالی از پایگاه علمی نورمگز، جهاد دانشگاهی، مگ‌ایران و ایران‌داک بوده است. نتایج نشان می‌دهد که بین عوامل اجتماعی (0.135)، فرهنگی (0.204)، روانی (0.365) و اقتصادی (0.478) با گرایش به خرافات رابطه وجود داشته و اثر کل آن‌ها برابر با 19 بوده است. هم‌چنین آزمون q و نمودار قیفی وجود ناهمگنی (واریانس) بین مطالعات را تایید کردند. برای بررسی آن، متغیرهای زمینه‌ای به‌عنوان متغیر تعدیل‌گر درنظر گرفته شدند. نتایج بررسی تعدیل‌گر نشان می‌دهد که هویت قومی بر گرایش به خرافه تاثیر داشته و میزان اثر کلی آن برابر با 0.13% است. این میزان در بین گروهی قومی لُر و ترک‌ها نسبت به سایر اقوام بیشتر بوده است. از بُعد جنسیت، زنان بیشتر از مردان به‌سمت خرافه می‌روند و علت این امر به تفاوت روانی، جسمی و تفاوت اجتماعی بین مردان و زنان در جامعه برمی‌گردد؛ هم‌چنین بازیکنان فوتبال کمتر و شهروندان عمومی بیشتر از همه به خرافات گرایش دارند. از نگاه محل زندگی (زیست مکانی-جغرافیایی)، ساکنان محیط روستا بیشتر علاقه و تمایل به تبیین امور با خرافات دارند. علت این امر به انزوای جغرافیایی، سرمایۀ فرهنگی پایین، محلی‌گرایی و سازگاری و هم‌نوایی مردم با هنجارهای سنتی و تاریخی خود در باب امور اجتماعی دارد.

studying the effective factors of tendency towards superstitions among citizens: meta-analysis of researches from 2009 to 2018

the main purpose of the research is to study the effective factors of tendency to superstition among citizens. the research method is quantitative meta-analysis, the statistical population of which is 23 documents, of which 18 studies were selected due to the survey and being related to the research problem, compliance with quality and validity, non-probability sampling method from the scientific database of nurmagz, jihad dhanshi, mag-iran and iran has been docked. the results show that there is a relationship between social (0.135), cultural (0.204), psychological (0.365) and economic (0.478) factors with superstition tendency and their total effect was equal to 19. also, q test and funnel plot confirmed the existence of heterogeneity (variance) between studies. to check it, contextual variables were considered as moderator variables. the results of the moderator study show that ethnic identity has an effect on superstition tendency and its overall effect is equal to 0.13%. this rate has been higher among ler and turks than other ethnic groups. in terms of gender, women are more prone to superstition than men, and the reason for this is the psychological, physical and social difference between men and women in society. also, football players are less inclined to superstitions and general citizens are more prone to superstitions. from the point of view of the place of life (biospatial-geographic), the residents of the village environment are more interested and willing to explain things with superstitions. the reason for this is geographical isolation, low cultural capital, localism, and people’s compatibility with their traditional and historical norms regarding social affairs.