ترامتنیت در اثر موسیقایی

امروزه مطالعات بینامتنی در نقد هنری جایگاه ویژه‌ای یافته و در این میان مدل ژرار ژنت که نام «ترامتنیت» بر آن نهاده، به دلیل ساختارمندی قوی و جامع‌الاطراف بودن آن، برجسته شده است. ترامتنیت در وهله‌ی اول برای مطالعه‌ی ارتباطات میان ‌متون و بعد برای شناخت عوامل موثر در فهم متن و چگونگی ورود به جهان متن، الگوی کارآمدی ارایه می‌کند و این الگو پنج بخش بیش‌متنی، بینامتنی، سرمتنی، فرامتنی و پیرامتنی را شامل می‌شود. این پنج بخش نه‌تنها بیان می‌کند که یک متن چطور همواره در یک شبکه‌ی معنایی منسجم قرار می‌گیرد، بلکه نشان می‌دهد که فهم هر متن وابسته به فهم متون دیگری است که به طرق مختلف با متن اصلی در ارتباط‌اند و معناداری متن همواره در این ارتباط اتفاق می‌افتد. ترامتنیت در ابتدا بیشتر در نقد ادبی به‌کار گرفته می‌شد. خود ژنت نیز بر ادبیات متمرکز بود، اما کم‌کم به‌عنوان روشی توانمند در دیگر هنرها نیز به‌کار گرفته شد. در پژوهش حاضر، چگونگی استفاده از ترامتنیت به‌عنوان یک روش نقد برای موسیقی بررسی و نمونه‌هایی برای بخش‌های مختلف ترامتنی به‌عنوان شاهد استفاده شده است. ذکر شواهد و نمونه‌های موسیقایی همگی مبتنی بر موسیقی ایرانی است که به‌عنوان مطالعه‌ی موردی درنظر گرفته شده است. در این پژوهش اثر موسیقایی در معنای گسترده‌ی آن، اعم از باکلام یا بی‌کلام، یا موسیقیِ در کنار دیگر هنرها، به‌عنوان یک متن در نظر گرفته شده و با الگوی ساختاری ترامتنی مورد مطالعه قرار گرفته و نحوه‌ی ارتباط آن با دیگر متون بررسی شده است. این ارتباط اعم از بیناموسیقایی و یا بینارسانه‌ای است، بدین‌معنا که ارتباط متنِ‌موسیقایی با دیگر هنرها نیز ذیل ترامتنیت گنجانده شده است. در ارایه‌ی مثال برای هر بخش نیز، گستره‌ی وسیعِ موسیقی در نظر گرفته شده و مثال‌ها همگی از موسیقی ایرانی و بیشتر موسیقی ردیف دستگاهی انتخاب شده‌اند. در توصیف هر بخش، نحوه‌ی تطبیق آن با موسیقی و نقدهای وارد بر نظریه‌ی ژنت ذکر شده و هر بخش برای به‌کارگیری در موسیقی بازتعریف شده است. همچنین بخش فرعی جدیدی با نام محیط متن به بخش پیرامتنی اضافه شده که عهده‌دار تحلیل پیرامتنی موسیقی در ارتباط با دیگر هنرها است.

transtextuality in music work

today, intertextual studies are of special significance and among all the styles genette's style called transtextuality is dominant. transtextuality presents an effective model, first to study the relationships between texts and then to know the influential factors in comprehending the text and how to enter the text's universe. this model includes 5 categories: hypertextuality, intertextuality, metatextuality, architextuality, paratextuality. these five categories not only explain how a text in a comprehensive network is related to other texts, but also show that understanding a text depends on other related texts and meaning is a matter of intertwined communication. in the past century, transtextuality was used more in literature and genette himself also had focused on literature and play. then this method was recognized as a powerful tool in poetics and art criticism. this article shows how transtextuality can be used for music, and for explaining in details, presents musical examples in all categories. in the current article, work of music is considered as a text whose relationships, including intermusical or different arts, with other texts are studied based on transtextuality; therefore, there is no limitation on different genres for including examples. in addition, a new category named (environtext) the environment of text is added to the paratextuality category which is to analyze music paratextualy in relation to other arts.