تحلیل روایت مکان و مناسبات سوژه با آن در برداشتی پدیدارشناسانه از متن فیلم‌نامه «داستان توکیو»

تجربه فضا و مکان معماری در سینما در ابعاد مختلفی صورت می‌گیرد. این تجربه درزمینه‌ی مشخصه‌های تکنیکی فیلم به‌سبب صورت عینیت‌پذیر آن‌ها بیشتر موضوع بررسی قرار گرفته است؛ اما بُعد دیگری هم وجود دارد که در آن مکان در ساختار متن فیلم‌نامه با رجوع به توضیحات صحنه و محتوای گفت‌وگوی شخصیت‌ها تجربه می‌شود. در چنین بستری فارغ از قواعد تکنیکی و محدودیت‌های آن در تبدیل کلمات به تصاویر سینمایی، ویژگی‌های مکان‌ها و مناسبات کاراکترها با آن‌ها، در قالب کلمات، آزادانه و عمیق‌تر توصیف و برجسته می‌شود. در‌همین‌راستا، پژوهش حاضر به بررسی روایت مکان در فیلم‌نامه «داستان توکیو» پرداخته و به‌سبب محوریت تجربه مکان، اهمیت رابطه‌ی سوژه (انسان) و نیز مضمون روایت درخصوص اثرات مدرنیته بر زندگی و روابط آدمی، خوانشی پدیدارشناسانه از مکان را با تکیه‌بر اندیشه مارتین هایدگر مدنظر قرار می‌دهد. هدف آن است تا از مولفه‌های معماری اثرگذار بر نحوه‌ی روایت مکان در فیلم‌نامه «داستان توکیو» برداشتی پدیدارشناسانه ارایه شود، سپس از راه چنین تفسیری مناسبات سوژه با مکان تبیین شود. به‌دلیل اهمیت نحوه‌ی توصیف و تجربه مکان، این پژوهش به روش پدیدارشناسی انجام و در بررسی فیلم‌نامه نیز از روش تحلیل محتوای متن استفاده شده است. نتیجه، بیان‌گر آن است که در خوانش پدیدارشناسانه از مولفه‌های کالبدی و غیرکالبدی در توصیف مکان، ویژگی‌های آن در ارتباط با محیط پیرامون و بستر و زمینه‌ی قرارگیری‌اش، زندگی روزمره، فرد و کار و فعالیت‌های او، اتمسفر طبیعی مکان، تجربه‌ی بی‌واسطه و ادراک حسی شنیداری آشکار می‌شود. در نسبت سوژه با مکان نیز مناسبات متفاوتی چون احساس سکنی‌گزیدن یا بی‌خانمانی؛ وابستگی عاطفی (نزدیکی) یا دوری، ناسازگاری و بیگانگی نسبت به مکان؛ تامل بر وضعیت سکونت، تلاش برای تثبیت مکان در تجربه و پیوند درونیات، عواطف، احساسات و خاطرات کاراکترها با مکان قابل‌درک است. افزون‌براین، یافته‌های پژوهش بیان‌گر آن هستند که مکان‌ها می‌توانند به‌صورت مستقل در تناسب با محتوای روایت مبنی‌بر تاثیرات مدرنیزه شدن بر فروپاشی روابط خانوادگی نقش داشته و بازتاب این گسست باشند.

analyzing the narrative of the place and the subject's relationship with it from a phenomenological perspective on the screenplay of “tokyo story”

the experience of architectural space and place in cinema takes place in different dimensions. the technical characteristics of the film have been the subject of more research since they are more objective. nevertheless, there is another dimension in which the experience of a place is reflected in the screenplay's structure through the scene's description and the characters' dialogue. in such a context, regardless of the technical norms and limitations of converting words into cinematic images, the characteristics of places and the relationships between characters and those places are freely and profoundly described and emphasized through words. this research examines the narration of place in the screenplay of “tokyo story” by yasujirō ozu and kogo noda. because of the centrality of the experience of place, the significance of the subject's (man) relationship with it, and the narrative's focus on the effects of modernity on human life and relationships, a phenomenological interpretation of place based on martin heidegger's philosophy is considered. this article aims to provide a phenomenological comprehension of the architectural elements that influence how the place is narrated in the “tokyo story” screenplay and then explain the subject's relationship with the place based on this interpretation. since it was significant to know how to describe and experience the place, the research was conducted using the phenomenological method, and the screenplay review was also performed using the text content analysis method.in the phenomenological understanding of physical and non-physical components in the description of a place, its characteristics are revealed regarding the surrounding environment and the context of its placement, daily life, people and their work and activities, the natural atmosphere of the place, direct experience, and auditory sensory perception. in the relationship between the subject and the place, also different relations, such as the feeling of dwelling or homelessness; emotional dependence or distance, incompatibility, and alienation towards place; reflecting upon the state of dwelling, attempting to establish the place in the experience, and connecting the inner feelings, emotions, feelings, and memories of the characters with the place are all understandable. beyond these, the findings of the research show that places can play a role independently in accordance with the content of the narrative regarding the effects of modernization on the disintegration of family relationships and reflect this break.