لکچر-پرفورمنس و خلق معنا: چگونگی شکل‌گیری معنا در دوگانۀ سخنرانی و اجرا با تکیه بر نقد رتوریکی

«لکچر- پرفورمنس» با عنوان فارسی «سخنرانی- اجرا» یا «اجرا- گفتار» مفهومی به‌نسبت نوپا است که از اواخر قرن بیستم فرصتی برای خلاقیت و تاثیرگذاری بیشتر سخنرانان و اجراگران فراهم کرده است. این شکل دوگانه، تلفیقی از سخنرانی و اجرا است. بخش سخنرانی معمولاً شامل صحبت در مورد موضوعی خاص است و بخش اجرا می‌تواند از رسانه‌های مختلف به‌شکلی هدفمند در خدمت هدف اثر، استفاده کند. به‌این‌ترتیب، با دراماتورژی نمایشی، سخنرانی؛ سرزنده‌تر، هنری‌تر و تاثیرگذارتر می‌شود. مساله‌ی موردبحث در این مقاله، نحوه‌ی خلق معنا با استفاده از عناصر مختلف در «لکچر- پرفورمنس» است. این پژوهش بعد از تعریف این فضای دوگانه، به تفاوت‌های آن از هریک از اجزای سازنده‌اش یعنی سخنرانی و اجرا می‌پردازد و ذات دوگانه‌ی آن را تبیین می‌کند. اگر سخنران تنها از طریق ارایه‌ی مستقیم مطالب به شکل‌دهی معنا می‌پردازد، و اجراگر تنها از طریق اجرای هنری به این عمل توجه می‌کند، در دوگانه‌ی ‌لکچر- پرفورمنس مطلب از طریق بازی بین سخنرانی و اجرا به مخاطب منتقل می‌شود و مخاطب باید با یافتن رابطه‌ی بین سخنرانی و اجرا، معنایی را برای خود خلق کند. پس پرسشی که مطرح می‌شود، چنین است: «لکچر- پرفورمنس» برای درگیر کردن مخاطب در فرایند تولید معنا از چه ابزاری استفاده می‌کند تا بتواند پیام را نه‌تنها از طریق سخنرانی مستقیم، و نه از طریق اجرا، بلکه با تلفیقی از سخنرانی و ابزار هنری و نشانه‌های دیداری و شنیداری تولید کند؟ بدین‌منظور، اثری با عنوان «درباره‌ی حقیقت» به‌عنوان نمونه‌ی موردی انتخاب و از نقد رتوریکی سه‌مرحله‌ای برای تحلیل استفاده ‌شده است. نقد رتوریکی به‌دلیل سنجش رابطه‌ی بین فرستنده، اثر و گیرنده و پرداختن به نحوه‌ی ایجاد معنا برای این پژوهش مناسب است. در این نقد، ابتدا هدف اثر مشخص شده، سپس نحوه‌ی پرداخت آن هدف بررسی شده و درنهایت، نوعی ارزیابی زیباشناسانه صورت گرفته است. نتایج بررسی این اثر نشان داد که هدف از «درباره‌ی حقیقت»، به چالش کشیدن مفهوم حقیقت و ارتباطش با انسان و انسانیت است. مولف از نشانه‌های فراوانی برای ایجاد ارتباط بین لایه‌های مختلف استفاده کرده، از قبیل رنگ، رقص، آیرونی و غیره، و درنهایت با توجه به اینکه تولید معنا به کشف معنا توسط مخاطب در لایه‌های مختلف بستگی دارد، همین غنای چندلایه، زیبایی‌آفرین است. در نتیجه‌گیری کلی‌تر می‌توان گفت در «لکچر- پرفورمنس»، سخنران- اجراگر می‌تواند از همه‌ی ظرفیت‌های سخنرانی و اجرا در ارتباط باهم استفاده کند و با ایجاد لایه‌های معنایی، مخاطب را در خلق معنا شریک سازد. این پژوهش کیفی، توصیفی- تحلیلی بوده و از ابزار کتابخانه‌ای و اینترنتی سود جسته است.

lecture-performance and meaning formation

lecture-performance is a hybrid form consisting of a lecture and a performance part that together act as a unity. in this form, although the lecture part is trying to give a specific meaning to shed light on a subject, the meaning is not solely produced by the lecturer, but through the cooperation of the lecturer and the performance using different theatrical signs, the presence of audience as meaning creators. the important point here is that this form tries to activate the audience participation in meaning-making and challenge them to question the surrounding world. to show how this meaning formation process works in this form, about truth has been analysed. this lecture-performance is about the concept of truth and how it is perceived throughout history and among people from different groups. rhetorical criticism is the suitable method for analysis since it shows the relation among the lecturer/performer, the lecture/performance, and the audience, and aims at finding how meaning is produced in different texts to affect the audience. rhetorical analysis in the lecture-performance is done in three steps, 1) finding the aim of the text, 2) how that aim is fulfilled, and 3) the aesthetic analysis of the lecture-performance. this is the first academic study on the subject of lecture-performance with a focus on rhetorical criticism and the results are as follow: the aim of the work was to highlight the concept of ‘truth’ and challenge it. it was done using different tools, such as stage prompts, colour coding, genders, dancing, acting, irony, and of course, lecturing. without understanding the relation of different parts of the performance to the topic, the meaning would not be clear. audience needs to decode the visual and vocal signs to make meaning for themselves. this artistic force renders meaning in different levels which helps audience to challenge themselves and have a critical view. it is opposite of the passive role of audience in conventional lectures in which they just receive the fixed information. aesthetically speaking, this production is appealing as it has used artistic mediators and through them, has put the meaning in subtext and made an atmosphere in which its audience creates meaning using whatever they can hear and see.