تحلیلی بر سینمای دهه نود ایران به میانجی مفهوم طرد و ارتباط آن با امر زنانه مبتنی بر اندیشه ژولیا کریستوا

مفهوم طرد در اندیشه‌ی ژولیا کریستوا مبین رابطه‌ی سوژه با اُبژه‌های پیرامون اوست. آن‌چه سبب طرد یک سوژه و تبدیل آن به اُبژه‌ی مطرود می‌شود، بر پایه‌ی جدایی کودک از مادر است و مسیری که او با تبدیل مادر به اُبژه‌ی مطرود، به‌سمت راه‌یابی به امر نمادین طی می‌کند و سپس عملی درراستای ترسیم خطوط محافظت‌کننده برای نه- هنوز- سوژه است. ازاین‌رو ساختار جوامع امروز در جهت تسلط بر یک جنس، او را به‌واسطه‌ی قوانین برساخته از سنت، به حاشیه رانده و از او جنس دوم/ اُبژه‌ی مطرود می‌سازد. آن‌چه در این جستار موردتوجه قرار می‌گیرد، حیطه‌بندی سوژه در جوامع براساس موقعیت تعریف‌شده ازسوی ساختار نمادین است که جنس دوم را به جایگاه امر مطرود می‌راند و در برخی از فیلم‌های سینمایی دهه نود ایران بازتاب آن را می‌توان دریافت کرد. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه‌بر اندیشه‌های کریستوا در باب طرد، وجوه مشترک در سوژه‌های فیلم‌های دهه نود سینمای ایران را براساس الگوی دفع سوژه‌ی خطرآفرین در جوامع پدرسالار موردبررسی و عمل طرد را که بنیان دفع نیروهای تهدیدکننده تلقی می‌شود، در مورد فیلم‌های دهه نود ایران موردپژوهش قرار می‌دهیم. ازطرفی‌دیگر دو وجه مادرانه و زنانه در سوژه‌های فیلم‌ها موردبررسی و چگونگی تقابل این دو جنبه برمبنای عمل طرد و پیدایش اُبژه‌ی مطرود در ساختار نمادین موردواکاوی قرار خواهد گرفت. در این مقاله نزاع اُبژه‌های مطرود در ساختار مسلط برای بازیابی حقوق ازدست‌رفته و جایگاهی که به‌واسطه‌ی نظم نمادین برای آن‌ها تعریف نشده است، در فیلم‌های سینمایی «قصه‌ها» (1390)، «ناهید» (1394)، «رگ‌خواب» (1394)، «هلن» (1394)، «گیلدا» (1395)، «روزهای نارنجی» (1396) و « قصر شیرین» (1397) موردتحلیل قرار خواهد گرفت. این پژوهش برای نخستین‌بار در ایران، رویکرد طرد را ازمنظر ژولیا کریستوا در پیوند با امر زنانه و امر مادرانه آن‌گونه که در فیلم‌های سینمایی دهه نود ایران بازتاب یافته، موردواکاوی قرار می‌دهد.

the analysis of iranian cinema in the 1390s based on the concept of abject and its relation to the feminine proposed by julia kristeva

julia kristeva's concept of abjection recognizes the relation of the subject with the objects in its environment. what is the cause of the rejection of the subject and its transformation into the abject object is based on the separation of the child from the mother’s body and the way he/she transforms the mother into the abject object towards the path to the symbolic, and then an action to draw protective borders for the not-yet-subject. hence, in order to dominate one sex, the structure of today's societies, marginalizes the subject by the rules based on traditions and makes it a second sex /abject object. what is considered in this article is the categorization of the subject in societies based on the position which is defined by the symbolic order, which leads the second sex to the status of the rejected and this is reflected in some iranian movies in the 1390s. in this descriptive-analytical research and based on kristeva's ideas about abjection, the common aspects in the subjects of the iranian movies of this decade are analyzed based on the pattern of the rejection of the horrible subject in patriarchal societies and the abjection is considered as the basis for rejecting the threatening subject. on the other hand, the two aspects of motherhood and femininity in the subjects of the movies will be considered and the opposition of these two aspects based on the abjection and the emergence of the abject object in the symbolic structure will be described. in this article, the conflict of the rejected objects in the dominant structure in order to reclaim the lost rights and the status that has been taken by the symbolic order will be analyzed in these movies: tales (1390), nahid (1394), subdued (1394), helen (1394), gilda (1395), orange days (1396) and shirin’s palace (1397). in this study, for the first time in iran, the approach of rejection based on julia kristeva’s ideas is analyzed in relation to femininity and motherhood as reflected in iranian movies in the 1390s. to do so, kristeva's abjection is used to consider the rejected women in primitive societies to be mysterious and threatening elements and from the perspective of a subject in today's societies as a disruptor of the tradition, and thus the distinction between femininity and motherhood in traditional iranian society is analyzed.