ارکان بداهه در موسیقی سنتی ایران

بداهه شکلی از عالی‌ترین، با‌اهمیت‌ترین و شاخص‌ترین وجوه اجرا در موسیقی ایران است که علی‌رغم اهمیت و تاثیرگذاری چشمگیرش، تحقیقات بسیار اندک و محدودی را به خود معطوف داشته است. پژوهش‌های پیشین غالباً به معرفی و یا روایت جنبه‌های تاریخی بداهه اختصاص دارد که در آن‌ها پرداختن به جنبه‌های معرفت‌شناختی بداهه و نهایتاً تشخیص مولفه‌های شکل‌دهندۀ بداهه، مغفول واقع شده است. این تحقیق به روش تحلیلیتوصیفی، بر مبنای تحلیل محتوای تحقیقات پیشین به گونه‌ای کیفی و با اتکا به تجارب شخصی صورت گرفته است، به گونه‌ای که ابتدا از طریق احصاء آرای صاحب‌نظران بداهه و تشخیص مستدل واژگان کلیدی متواتر در میان آن‌ها و البته بر اساس منابع عرفانی، فلسفی، قوم موسیقی‌شناسی و علمی، هشت شاخصه معرفی، تبیین و تدوین گردیده و سپس در راستای بسط و گسترش این مولفه‌ها در انطباق با موسیقی ایرانی، دو شاخصه دیگر «معرفت» و «مخیله» نیز اضافه شده است که نهایتاً مقالۀ حاضر منتج به استخراج و اثبات ارکان ده‌گانه شکل‌دهندۀ بداهه با عناوین ذیل شده است: نیت، مهارت، جلوت، بدعت، حالت، سنت، معرفت، حافظه، مخیله و در زمانی. جمع و حدوث یک‌جای این مولفه‌ها بداهه را برای بداهه‌پرداز میسور و جاری می‌سازد. آموزش، تعلیم و اشاعۀ بداهه، از طریق تقویت و تکیه بر مولفه‌های مذکور امکان‌پذیر خواهد بود.

Foundations of improvisation in the Iranian traditional music

Improvisation is a form of supreme, most important and distinguished way of performance in Iranian music on which subject there has been so little amount of research invested, despite its impressive importance and influence. The kind of research conducted so far has mostly been related to introducing or mentioning the historical aspects of improvisation. Dealing with the epistemological aspects of improvisation and hence contradistinction of its shaping components is a momentous subject that has been neglected until now. This research is assembled using the analyticdescriptive method, qualitative analysis of the previous research, and reliance on personal experience. Hence, initially, eight components are introduced, explained, and codified by collecting the opinions of the improvisation expertise and as such identification of the alternate key vocabulary among them. Thence, to extend these components in such a way that they can have sufficient universality for the Iranian music, the two components “episteme” and “imagination” are also added based on the mystic, philosophical, ethnic musicology, and scientific resources. As a result, the present article derives the following ten titles as the forming bases of the improvisation: intention, expertise, existence, creativity, flow, tradition, episteme, memory, imagination, and realtime. Altogether, these subjects make the improvisation possible for the improviser. Education, tutoring, and the dissemination of improvisation would be possible through reinforcement and reliance on the abovementioned components.