آیین نمایشی شیر در ششتمد سبزوار: بازنمایی جهان‌بینی‌ها و ارزش‌های فرهنگی در آیین

آیین شیر، آیینی عاشورایی است که در برخی نقاط ایران به‌ویژه ایران مرکزی مانند یزد، شاهرود به‌طور گسترده اجرا می‌شود. در آیین شیر که در ایام عزاداری امام حسین (ع) اجرا می‌شود، فردی با پوشیدن لباس و زدن ماسکی به صورت به‌شکل شیر درآمده، با انجام حرکات و آواهایی در میان عزاداران حسینی به‌طور نمادین به عزاداری و سوگواری سید و سالار شهیدان می‌پردازد. این پژوهش به بررسی انسان‌شناختی این آیین در منطق‌هایی از جنوب سبزوار می‌پردازد. در این راستا روایت‌های مختلف شیر در نظام آیینی عاشورای ششتمد سبزوار مورد اشاره و بررسی قرار گرفته است. این بررسی با رویکردی هم‌زمان و ملهم از بحث نظری ویکتور ترنر  در باب نمادهای آیینی به تجزیه و تحلیل آیین مورد نظر در ششتمد می‌پردازد. نتایج این مطالعۀ مردم‌نگارانه، نماد آیینی شیر را به مثابه نمادی دارای تراکم معنایی مطرح می‌سازد. این تراکم در یک تکثر معنایی در طیفی از مسائل عاطفی تا هنجاری در خدمت ارائۀ تصویر فرهنگی امام (ع) در جامعۀ مورد مطالعه است. این تصویر فرهنگی را می‌توان از خلال ترکیب عظیمِ مظلوم نشان داد. چنین تصویری از امام مبین نوعی جهان‌بینی و الهیات شیعی است که در آن امام در راس هرم و در مرحلۀ ماقبل خدا قرار می‌گیرد؛ درنتیجه همۀ اشکال هستی در ذیل آن تعریف شده و در خدمت آن و در کنترل او می‌باشند. چنین الهیاتی در سطوح خردتر خود را در برخی از ارز ش‌های فرهنگی جامعه مانند پیشواگرایی نشان می‌دهد.

Performing Rituals of Lion in Sheshtamadi of Sabzevar: Representation of Worldview and Cultural Values in Ritual

The ritual of lion is one of the rituals of Ashura which is widely performed in some parts of Iran, especially central Iran, such as Yazd and Shiraz. In the ritual of lion that is performed during the mourning of Imam Hussein, a person wearing a dress and mask in the form of a lion, performs movements and voices among Hossein’s mourners, symbolically mourning for Imam Hossein. This anthropological study describes this ritual in the region of South Sabzevar. In this regard, different versions of lion ritual of Ashura in Sabzevar are referred to and investigated. This review, with a synchronic approach inspired by Victor Turner’s theoretical discussion of ritual symbols, addresses the analysis of the ritual in question. The results of this ethnographic study show that the ritual symbol of lion is as a symbol of semantic condensation. This semantic condensation in a polarization of meaning in a range of sensory and normative issues serves the presentation of Imam’s cultural image in the studied society. This cultural image can be illustrated through concept of massive oppressed. Such a picture of Imam is a kind of Shiite worldview and theology in which the Imam is at the head of the pyramid and in the the preGod stage; therefore, all forms of being are in its service and in control of it. Such a theology at its lower levels shows some of the cultural values of society.