اثرات تغذیه نیتروژن و محلول‌پاشی سیتوکینین بر مولفه‌های جوانه‌زنی بذرهای تولیدی گندم در شرایط گرمای انتهای فصل

به منظور مطالعه خصوصیات جوانه‌زنی بذرهای گندم رقم چمران حاصله از پایه های مادری تیمار شده با سطوح مختلف نیتروژن و محلول پاشی سیتوکینین تحت تاثیر تنش گرمای انتهای فصل، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه تکنولوژی بذر دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل کاربرد مقادیر صفر، 75، 150 و 225 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و سه سطح محلول پاشی هورمون سیتوکینین (صفر، 50 و 100 میکرومولار) روی گیاه مادری که در دو تاریخ کشت (تاریخ کاشت بهینه و تاریخ کاشت با تاخیرکه جهت مواجه شدن گیاه با تنش گرمای انتهای فصل) بودند. نتایج نشان داد که اثرات ساده کود نیتروژن بر تمامی صفات به استثنای وزن خشک ساقه چه و ریشه چه، شاخص وزنی قدرت، کارایی و کسر ذخایر بذر و وزن هزار دانه، دارای اثر معنی دار بود؛ در حالی که اثر تاریخ کشت بر تمامی خصوصیات جوانه‌زنی (به استثنای وزن خشک ساقه چه) معنی دار بود. اثر محلول پاشی سطوح مختلف هورمون سیتوکینین بر گیاه مادری، تنها بر درصد و یکنواختی جوانه‌زنی، زمان لازم برای 90 درصد جوانه‌زنی، شاخص طولی قدرت و تحرک ذخایر بذر و وزن هزار دانه اثر معنی دار نشان داد. نتایج اثرات متقابل نشان داد که تیمار مصرف نیتروژن در تاریخ کشت دیر هنگام (تنش) بیشترین سرعت جوانه‌زنی (0/30 جوانه در روز) را داشت. بیشترین تحرک (1/6 میلی گرم در میلی‌گرم) و شاخص قدرت بذر (17/19) از تیمار سطوح بالای نیتروژن و سیتوکینین حاصل شد. اثرات سه گانه کود نیتروژن، هورمون سیتوکینین و تاریخ کاشت نیز نشان داد، بیشترین درصد جوانه‌زنی (100 درصد) گندم در تاریخ کشت توصیه شده و سطوح بالای سیتوکینین و نیتروژن و کمترین مقدار آن (66 درصد) از تاریخ کاشت دیر هنگام (تنش)، 150 کیلوگرم نیتروژن و عدم کاربرد سیتوکینین به دست آمد. به طور کلی هورمون سیتوکینین مقاومت به تنش گرمای انتهای فصل گندم و درصد جوانه‌زنی بذر تولیدی را افزایش داد.

Effect of nitrogen nutrition and cytokinin spraying on germination components of wheat seed production in terminal heat stress condition

In order to study germination characteristics of wheat seeds Chamran cultivar of wheat obtained from Plant that treated with different levels of nitrogen and spraying cytokinin under heat stress conditions, this research carried out in factorial experiment in randomized complete design with four replications at seed technology laboratory of Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan. In both conditions Normal (optimum planting date) and Terminal heat stress (late planting date), nitrogen (N) was in four levels (0, 75, 150, and 225 kg.ha1) and cytokinin (Ck) was in three levels (0, 50 and 100 µM). The results showed the simple effects of N fertilizer on all traits, with the exception of hypocotyl and radicle dry weight, weight vigor index, FMOB, SRUE and thousand grain weight were effective significantly. Effect of planting date was effective significantly on all traits, with the exception of hypocotyl dry weight. The cytokinin (Ck) was effective significantly only on germination percentage, germination uniformity, D90, Length vigor index, SRUE and thousand grain weights. Results of interaction showed treatment of N× planting date had the most Germination rate (0.03 per day). The most mobility of seed reserves (1.6 mg per mg seed) and seed vigor (17.19) was obtained from high levels of N×CK treatment. The effect of N ×Ck× planting showed the most germination (100%) was obtained from high levels of N×Ck treatment and the less germination percentage (66%) was obtained from treatment of late planting date and 150 kg ha1 N and without cytokinin. so cytokinin increased the resistance of wheat against terminal heat stress and increased germination percentage of seed produced.