سخن سردبیر

نگرشی بر ژرفای آمار فاخر تولید مستندات علمی کشور در مقام مقایسه با رویه نضج و توسعه علم در دیگر اقالیم، موید واقعیاتی تامل برانگیز است؛ به طوری که ایران را به لحاظ تولید مقاله می توان در رتبه 17 جهان یافت اما از حیث شاخص ارجاع به مقالات از سوی محققان با محاسبه خود ارجاعی، در رتبه 181 و به لحاظ نوآوری از بین 142 کشور در رتبه 113 قرار دارد. به رغم نشر مقالات معتنابه و متناوب علمی، پژوهشی و isi، کمتر این تولیدات حلال واقعی مشکلات کشور بوده است. این واقعیت را می توان با مقایسه نوآوری های علمی مثلاً در دو رشته پر مقاله شیمی و کشاورزی از یک سو و آمار واردات کالاهای مرتبط با دو رشته مزبور از جانب دیگر دریافت. اگر کشور به حیث تولید علمی در این دو رشته در صدر قرار دارد، واردات انواع و اقسام تولیدات شیمیایی و کشاورزی چگونه توجیه می شود؟ بدین سان پیشگامان هر یک از شاخه های علمی ایران از جمله جغرافیا، به سهم خویشتن بایستی به دنبال کنکاش پاسخی در جواب چرایی و برون رفت از وضع مبتلابه باشند.سال های مدیدی است که علم جغرافیا خرقه کهنه ی توصیف گری را با ردای تحلیل گری فضا، انسان و طبیعت معاوضه نموده و به اصطلاح مشعل دار «جغرافیای نو»، شده است. این فرازش جغرافیا در لوای اهداف بدیع آن از دهه 1950، بستر انقلابی با گرایش روزافزون به بهره جویی از مدل های کمی و ریاضیاتی را در خیل عظیم اندیشمندان و پویش گران حقایق جغرافیایی در هر اقلیمی از کره ی خاکی به وجود آورد. حال که گذشت زمان آن نو شدگی را کهنه نمود و «جغرافیای مرسوم» را ساخت، بازاندیشی و بنیادگرایی در تولیدات علمی از سوی عالمان و قلم زنان این علم دارای اهمیت بی بدیلی است. بنیادسنجی بر رویکرد و ماهیت تولیدات علمی جامعه جغرافیای ایران موید این واقعیت آشکار است که اکثر محققان، طلاب و مشق نویسان در تلاش برای بیان حتمی حقایق فضای جغرافیایی با استعانت از روش های آماری و ریاضیاتی هستند؛ به گونه ای که در این راستا اقدام به خلاصه سازی خارج از منطق واقعیت های جهان پیچیده در قالب چند متغیر زودآزما و تنها برآزمایی آن با گزینش یکی از روش های آماری، استفاده از نظرسنجی های طیفی در عوض کارهای طاقت فرسای اکتشافی و برآورد کمی شاخص های اقتصادی و یا محیط زیستی، بی توجهی و درنظر نگرفتن انواع مداخله گرها در روابط مورد مطالعه تحقیق و ذبح کیفیت تولیدات علمی برای کمیت می نمایند که منجر به رکود تحلیل در تولیدات علمی جغرافیا و رونق جنبش پرطرفدار و فخرآفرین «آماریسم» در کشور شده است. در معرکه ی علم جغرافیا از مسبب های این واماندگی از جریان افزونش روش های ناب و ژرفانگر علمی را می توان هم نبود تبیین درست از نحوه کاربست مدل های کمی و سطحی نگری در کمیات دانست و هم نبود فضای نقد و بیان روشن چالش ها. تاکنون ماحصل این زایش های سر و تن خراب دانش در جغرافیا آن چه که بوده، دست نیازیدن به معرفت واقعی جغرافیایی از محیط انسانی – طبیعی ایران و به تبع، ناکارآمدی علم در میدان عمل.