تبیین کارایی پیوند آب، انرژی و غذا در مزارع برنج شهرستان ساری

هدف: پژوهش حاضر با هدف تبیین مدل بهبود کارایی پیوند آب، انرژی و غذا در سطح مزارع برنج شهرستان ساری انجام گرفته‌است.روش پژوهش: این تحقیق نوعی مطالعه پیمایشی بود که بر اساس رویکرد کمی انجام شد و از نظر هدف در گروه مطالعات کاربردی قرار می‌گیرد. جامعه آماری تحقیق شامل 25590 نفر از شالیکاران شهرستان ساری بود. حجم نمونه با استفاده از نرم‌افزار g-power معادل 170 نفر برآورد شد. نمونه‌گیری به روش طبقه‌ای چندمرحله‌ای با انتساب متناسب انجام شد. ابزار جمع‌آوری داده‌ها پرسشنامه محقق ساخته بود. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه توسط متخصصان و پایایی ابزار تحقیق با شاخص آلفای کرونباخ انجام شد. برای تحلیل داده‌ها از روش تحلیل پوششی داده‌ها استفاده شد.یافته‌ها: یافته‌های این مطالعه نشان داد که به‌طور‌کلی، شاخص کارایی پیوند در میان واحدهای مورد مطالعه 0.198 است که حاکی از وضعیت بسیار نامناسب کارایی پیوند آب، انرژی و غذا در فرآیند تولید محصول برنج است. بر اساس این شاخص، وضعیت کارایی پیوند در میان 70 درصد از واحدهای مورد مطالعه در حد بسیار نامناسب بوده است. همچنین، بین میزان انرژی و آب مصرفی با میزان شاخص کارایی پیوند رابطه منفی و معنی‌داری وجود داشت واحدهای دارای سطح تولید بیشتر از کارایی پیوند بیشتری برخوردار بوده و واحدهای دارای مقیاس کوچک‌تر از کارایی پیوند پایین‌تری برخوردار هستند. به عبارت دیگر بین شاخص کارایی پیوند با اندازه واحد بهره‌برداری همبستگی مثبت وجود دارد. نتیجه‌گیری: این مطالعه نشان داد که شاخص کارایی پیوند آب، انرژی و غذا در میان واحدهای مورد مطالعه از وضعیت بسیار نامناسب برخوردار است. این بدان مفهوم است که فرآیند تولید محصول برنج در استان مازندران از نظر مصرف آب و انرژی وضعیت نامطلوبی دارد. به عبارت دیگر میزان تولید محصول در ازای مقدار آب و انرژی مصرفی در حد نامطلوب بود، حدر رفت منابع آب و انرژی در این نظام تولید بالا بوده و نیازمند بهینه‌سازی است. برای بهینه‌سازی مصرف منابع آب و انرژی با هدف بهبود شاخص کارایی پیوند می‌بایست میزان مصرف آب و انرژی کاهش یابد بدون آنکه به تولید محصول و در نتیجه آن امنیت غذایی آسیبی وارد گردد. در این خصوص توجه به تفاوت‌های منطقه‌ای و الگوی کشت مناسب منطقه در شرق، غرب و مرکز و ضرورت پهنه‌بندی کشاورزی منطقه از نظر نوع اقلیم و شرایط آب و هوایی در استان حائز اهمیت است. در همین خصوص، پیگیری برنامه‌ریزی ترویجی- آموزشی برای بهبود عملیات مدیریت مزرعه با معرفی مزارع نمونه و کارا به سایر افراد از طریق مزارع نمایشی، سایت الگویی و مدرسه مزرعه کشاورز، پیشنهاد می‌شود.

explaining the efficiency of the water, energy, and food nexus in rice farms of sari county

objective: this study aimed to develop a model to improve the efficiency of the water-energy-food (wef) nexus in rice farming in sari county.method: the research was conducted using a quantitative, survey-based approach and falls under the category of applied studies. the statistical population consisted of 25,590 rice farmers in sari county, with a sample size of 170 farmers, determined using g-power software. a multi-stage stratified sampling method with proportional allocation was employed. data collection was conducted through a researcher-made questionnaire, whose face and content validity were confirmed by experts. the reliability of the research tool was assessed using cronbach’s alpha coefficient. data analysis was performed using data envelopment analysis (dea) to evaluate the efficiency of the wef nexus.results: the findings indicate that the efficiency index of the wef nexus among the studied rice farms was 0.198, reflecting very poor efficiency in rice production. specific observations include: 70% of the studied units exhibited unsatisfactory nexus efficiency; a negative correlation was found between the amount of water and energy consumed and the nexus efficiency index; larger-scale farms demonstrated higher nexus efficiency, while smaller farms exhibited lower efficiency levels; there was a positive correlation between the nexus efficiency index and farm size, suggesting that economies of scale positively influence efficiency.conclusion: the study highlights significant inefficiencies in the wef nexus within rice farming in mazandaran province, specifically regarding water and energy consumption. key conclusions include: the amount of rice produced relative to water and energy consumption is low, indicating substantial resource wastage; optimization of water and energy use is critical to enhancing nexus efficiency without compromising crop production or food security; tailored strategies are required to address regional differences and align cropping patterns with local climatic and weather conditions.to improve wef nexus efficiency, the following recommendations are proposed:agricultural zoning: implement zoning strategies based on regional climate and conditions to optimize cropping patterns.extension-education programs: develop training initiatives for farmers, focusing on efficient farm management practices.demonstration farms: promote exemplary farms as models for best practices through demonstration sites, model farms, and farmer field schools.these measures aim to reduce resource wastage and improve sustainability in rice production while ensuring food security in the region.