سناریوهای میان‌مدت مقابله با جریان‌های تکفیری

مسئله جریان‌های تکفیری با چرخه‌های ظهور و افولشان، نیازمند تحلیل همه‌جانبه اعتقادی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و غیره است. تنها مدل هائی که با جامعیت کافی ارائه شوند قادر خواهند بود تا اقدامات موثر برای مقابله با این جریان‌ها را سازمان‌دهی کنند. گام اول برای نیل به این مقصد، دیدن موضوع از منظرهای گوناگون و در نظر گرفتن راه‌حل‌های متفاوت است. روش تحقیق متناسب با این فضا اگرچه کیفی و مبتنی بر نظر خبرگان است اما بایستی بتواند ابتنای کافی بر داده‌ها و جلب مشارکت بازیگران کلیدی را نیز محقق سازد و اعتبار و پایائی نتایج آن از همین مدخل محقق خواهد شد. مقاله حاضر تلاشی برای دیدن مسئله مقابله با جریان‌های تکفیری از منظر دانش آینده‌پژوهی با ابتنا بر روش سناریو پردازی است. آینده‌پژوهی به‌عنوان دانش اقدام اجتماعی، هرچند دانشی مستقل است اما در جایگاه معرفت کاربردی با همراهی علوم دیگر، می‌تواند ابزاری قدرتمند برای تحلیل و ارائه راهکارهایی برای مسائل علوم انسانی و اجتماعی باشد. تحلیل مسئله جریان‌های تکفیری نشان از آن دارد که عدم قطعیت‌های اصلی پیش روی ما، وحدت فرق اسلامی در برابر شیوع اندیشه تکفیری و موضع‌گیری رسانه‌هاست. به تعبیری، این دو مولفه، با فرض استقلال، می‌توانند ضمن ترسیم فضای چهارگانه سناریوهای مسئله، حالت‌های گوناگون مقابله جهان اسلام با جریان‌های تکفیری را مشخص سازند. چهار سناریوی به‌دست‌آمده در پژوهش حاضر عبارتند از «نسل‌کشی؛ افغانستانی دیگر؛ 11 سپتامبر و نهروان»؛ سناریوها در اینجا با توصیف ابهامات موجود پیش روی تصمیم گیران، ضمن ترسیم فضای احتمالات بدیل مسئله، راهکارهایی برای مقابله با اقدامات تکفیری‌ها پیشنهاد می‌دهند. مهم‌ترین نکته آن است که این سناریوها با کاربست روابط منطقی میان اجزاء خود و نیز به مدد تصویر کلانی که از مسئله ارائه می‌دهند؛ قدرت اقناعی بالائی برای ایجاد وفاق و همدلی میان فرق اسلامی و نخبگان و خواص جهت اقدام علیه جریان‌های تکفیری به دست می‌دهند.