تحلیل گفتمان انتقادی آیات مدارا با اهل کتاب

تحلیل گفتمان انتقادی به عنوان یک روش تحلیل متن، سعی می‌کند لایه‌های درونی عناصر موجود در آن را شناسایی کرده و ارتباط میان آنها را تحلیل نماید تا به معناهای عمیق متن دست پیدا کند. این روش ابزاری برای تحلیل متن و جهان‌بینی متون به ویژه در مطالعات دینی به شمار می‌رود. هر چند یهود، دشمن‌ترین افراد نسبت به مسلمانان هستند(المائده: 82) ولی در آیاتی از قرآن کریم رفتار مداراگونه و عفو از آنان بیان شده است. در این مقاله سعی شده ایدئولوژی گفتمان الهی از این آیات براساس روش گفتمان‌کاوی انتقادی فرکلاف مورد تحلیل قرار گیرد. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که از ساخت‌های ایدئولوژیک در سطح توصیف اعم از ارزش تجربی واژگان، تشابه معنایی و ساخت‌های نحوی در بیان مدارا با اهل کتاب استفاده شده است. عفو، صفح، صبر و تقوا به عنوان مولفه‌های گفتمان‌مدار، مدارا با اهل کتاب است. این مولفه‌ها با ایدئولوژی گفتمان و روابط قدرت در تعامل تنگاتنگ قرار دارند. تحلیل بافت موقعیّت در سطح تفسیر نمایان ساخت که سبک گفته‌پردازی در لایه متنی کاملاً با شرایط اجتماعی و زمانی نزول آیات مطابقت دارد. تحلیل سطح تبیین، نشانگر الگوی زیست مطلوب در جامعه است و نشان می‌دهد مدارا با اهل کتاب جهت حفظ مصالح اجتماعی است و در عرصه‌هایی که زمینه‌ساز سلطه اندیشه‌های توطئه‌محور نباشد، بروز می‌یابد.

analyzing the critical discourse of tolerance verses with people of the book designing a structural-interpretive framework of hostility in shahid soleimani school

critical discourse analysis, as a method of text analysis, tries to identify the inner layers of the elements in it and analyze the relationship between them in order to reach the deep meanings of the text. this method is considered a tool for text analysis and worldview of texts, especially in religious studies. although jews are the most hostile people towards muslims (al-maidah: 82), but in the verses of the holy qur’an, tolerant behavior and forgiveness towards them is expressed. in this article, the ideology of the divine discourse of these verses has been analyzed based on fairclough’s critical discourse analysis method. the findings of the research indicate that ideological constructions at the level of description, including the empirical value of words, semantic similarity, and syntactic constructions, have been used in expressing tolerance towards people of the book. forgiveness, forgiveness, patience and piety are the components of discourse, tolerance with people of the book. these components are in close interaction with discourse ideology and power relations. the analysis of the context of the situation at the level of interpretation revealed that the style of speaking in the text layer is completely consistent with the social and time conditions of the revelation of the verses. the analysis of the level of explanation shows the desirable life pattern in the society and shows that the tolerance towards the people of the book is for the preservation of social interests, and it appears in the fields that do not lead to the dominance of conspiracy-oriented thoughts.