رویکرد زبانی به مسئله ناکارآمدی ناسیونالیسم در دوره پهلوی اول (1299-1320)

مواجهۀ نظام ‎های سیاسی با ناسیونالیسم گوناگون است: گاه آن را به‎عنوان یک عامل تجزیه‎ساز در جامعۀ چند فرهنگی طرد می‎کنند و گاه از آن به‎صورت یک ‎زبان عمومی برای ایجاد اتحاد و انسجام اجتماعی بهره می‎برند. کاربرد اخیر را می‎توان در سیاست‎های قومی و ملی‎گرایانۀ رضاشاه ملاحظه کرد که در عمل با چالش‎های ‎بنیادین مواجه شد. این مقاله درصدد است در یک رویکرد جدید و با بهره‎گیری از امکانات روشی نظریۀ بازی ‎های زبانی به بررسی و ارزیابی مسئلۀ ناکارآمدی ناسیونالیسم در دورۀ پهلوی اوّل بپردازد؛ با این سوال اصلی که چرا علی‎رغم تلاش‎های حکومت و نخبگان در عمومی‎کردن زبان ناسیونالیسم، در هنگام بحران و دخالت خارجی در ایران، این زبان کارایی نداشت و احساس میهن‎پرستی مورد ادعای این زبان فعال نشد؟ تحلیل کیفی داده‎های موجود براساس شاخص‎های نظریۀ بازی‎های زبانی، نشان داد خصوصی‎بودن زبان ناسیونالیسم در ایران دورۀ رضاشاه، منجر به ناکارآمدی آن شد. ناسیونالیسم خصوصی آن دوره فقط بین روشنفکران تجددگرا، شاه و دربارش محصور ماند و به‎سبب تناسب‎نداشتن با شکل زندگی جامعۀ ایرانی، ریشه‎نداشتن در نظام باور دینی و فرهنگی آن و چهارچوب زبانی مملو از قواعد و مفاهیم دین ‎ستیزانه و ضداسلامی به شکست منتهی شد.

linguistic approach to the problem of inefficiency of nationalism in the first pahlavi period (1320-1299)

political systems are confronted with various nationalisms, sometimes rejecting it as a divisive factor in a multicultural society, and sometimes using it as a common language to create social unity and cohesion. the latter application can be seen in reza shah’s ethnic and nationalist policies, which in practice faced fundamental challenges. this article seeks to examine and evaluate the issue of failure and inefficiency of nationalism in the first pahlavi period in a new approach and using the methodical possibilities of language game theory. the main question is why, despite the efforts of the government and the elites to popularize the language of nationalism, during the crisis and foreign intervention in iran; this language did not have the necessary efficiency and the feeling of patriotism and martyrdom of the iranian nation, which was claimed by this language, was not activated in the face of foreign forces and the exile of reza shah? qualitative analysis of the available data based on the indicators of language game theory showed that the privatization of the language of nationalism in iran during reza shah’s time, led to its inefficiency. private or imaginary nationalism, in other words, romanticism of this period, despite many efforts to make it public, remained confined only to modernist intellectuals, the shah and his court, and due to its incompatibility with the way of life of iranian society, had no roots in religious and cultural belief. its grammar is full of anti-religious and anti-islamic rules; led to failure and inefficiency.